สิทธิมนุษยชนกับศาสนาและสังคมไทย

      เนื่องจากคำว่า "สิทธิมนุษยชน" เป็นคำใหม่จึงไม่ปรากฏอยู่ในภาษาของหลักธรรมในศาสนาต่าง ๆ แต่ความหมายอันลึกซึ้งของสิทธิมนุษยชนมีอยู่ในทุกศาสนาซึ่งเห็นว่าชีวิตมนุษย์มีคุณค่า ดังนั้น จึงมีบัญญัติห้ามทำลายชีวิตมนุษย์ตามหลักธรรมของพระพุทธศาสนาซึ่งเป็นศาสนาที่คนไทยส่วนใหญ่นับถือ ถือว่าคนทุกคนเท่าเทียมกันเพราะต่างก็ตกอยู่ภายใต้อำนาจกฎธรรมชาติเดียวกันทุกคนต้องเกิด แก่ เจ็บ ตาย ทุกคนต้องเป็นไปตามกฎแห่งกรรม นอกจากนั้นในทัศนะของพระพุทธศาสนามนุษย์ทุกคนมีศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์เพราะมนุษย์มีศักยภาพที่จะบรรลุธรรมสูงสุดอันเป็นสมบัติของมนุษย์ทุกคนและมีผลทำให้เข้าถึงชีวิตที่มีอิสรภาพและมีความสุข ด้วยเหตุนี้จะเอาวรรณะที่ต่างกันมาเป็นเครื่องจำกัดศักยภาพมิได้เพราะวรรณะทุกวรรณะต่างเสมอกันโดยกรรม คือ ทำดีย่อมได้รับผลดี ทำชั่วย่อมได้รับผลชั่ว 

      นอกจากพระพุทธศาสนา ศาสนาอื่น ๆ เช่น ศาสนาอิสลาม คริสต์ศาสนา ก็มีหลักธรรมเรื่องคุณค่าของชีวิตมนุษย์และศักยภาพในการพัฒนาตนเองจนบรรลุถึงธรรมอันสูงสุด การมีอิสรภาพ และการมีความสุขซึ่งปรากฏอยู่ในศาสนาต่าง ๆ แท้จริงแล้วเป็นรากฐานของแนวคิดด้านสิทธิมนุษยชนที่เน้นถึงสิทธิของมนุษย์ทุกคนซึ่งเท่าเทียมกันมาแต่กำเนิดดังปรากฏในข้อ ๑ ของปฏิญญาสากล ว่าด้วยสิทธิมนุษยชนว่า "มนุษย์ทั้งหลายเกิดมามีอิสระเสรีและเท่าเทียมกันทั้งศักดิ์ศรีและสิทธิทุกคนต่างได้รับการประสิทธิ์ประสาทเหตุผลและมโนธรรมและพึงปฏิบัติต่อกันฉันพี่น้อง" ดังนั้น "สิทธิมนุษยชน" จึงมิใช่เรื่องใหม่แต่เป็นคุณธรรมที่มีอยู่ในศาสนา วัฒนธรรมและสังคมไทยมาเป็นเวลานานแล้วและมีก่อนการประกาศปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนด้วยการเลิกทาสในประเทศไทย ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  นับเป็นเหตุการณ์สำคัญที่ยืนยันถึงคุณค่าที่เท่าเทียมกันของชีวิตทุกชีวิตซึ่งสอดคล้องกับหลักสิทธิมนุษยชนดังปรากฏอยู่ในปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ข้อ ๔ ที่ประกาศว่า "บุคคลใดจะถูกบังคับให้เป็นทาสหรืออยู่ในภาวะจำยอมใด ๆ มิได้ การเป็นทาสและการค้าทาสจะมีไม่ได้ในทุกรูปแบบ"