ระเบียบการปกครองของคณะสงฆ์ฝ่ายอนัมนิกาย

      การเข้าไปมีส่วนร่วมในการประกอบพิธีกรรมในราชสำนักของพระสงฆ์อนัมนิกายและต่อมาได้รวมเอาพระสงฆ์จีนนิกายเข้าไปด้วยแสดงถึงความจงรักภักดีของคณะสงฆ์ทั้ง ๒ นิกาย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดเกล้าฯ ให้คณะสงฆ์เหล่านี้ได้รับพระราชทานสมณศักดิ์ในทำนองเดียวกันกับพระสงฆ์มอญที่ได้รับมาแล้วในรัชกาลที่ ๔  แต่เนื่องจากพระสงฆ์จีนนิกายและอนัมนิกายนับถือพระพุทธศาสนานิกายมหายานและประกอบพิธีกรรมที่ต่างไปจากพระสงฆ์ฝ่ายเถรวาท คือ พระไทยและพระมอญ จึงโปรดเกล้าฯ ให้มีทำเนียบสมณศักดิ์สำหรับพระสงฆ์ญวนขึ้นต่างหากและโปรดเกล้าฯ ให้มีสมณศักดิ์สำหรับพระสงฆ์จีนด้วยในคราวเดียวกันอีกทั้งให้เลือกพระสงฆ์ที่มีคุณสมบัติเหมาะสมขึ้นเป็นพระครู พระปลัด รองปลัด (เทียบด้วยสมุห์) ผู้ช่วยปลัด (เทียบด้วยใบฎีกา) และได้พระราชทานสัญญาบัตร มีราชทินนามและพัดยศ  ซึ่งจำลองแบบมาจากพัดยศของพระสงฆ์ฝ่ายเถรวาทแต่มีขนาดเล็กกว่าคณะสงฆ์อนัมนิกายเดิมให้สังกัดกรมท่าซ้าย  ในความดูแลของพระยาโชฎึกราชเศรษฐี (ปั้น) และมีขุนอนัมสังฆการเป็นผู้ดูแลพระสงฆ์ฝ่ายอนัมนิกายควบคู่กันไป  โดยให้เป็นผู้แทนติดต่อกับสำนักพระราชวังกรมธรรมการและกรมท่าซ้ายต่อมาจึงได้โปรดเกล้าฯ ให้โอนพระสงฆ์ทั้งฝ่ายอนัมนิกายและจีนนิกายมาขึ้นกับกระทรวงธรรมการเมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๑   ปัจจุบันวัดญวนมีสถานะเป็นองค์กรทางศาสนาเทียบเท่ากับมหาเถรสมาคมภายใต้การบังคับบัญชาของสมเด็จพระสังฆราช

วินัยและวัตรปฏิบัติของคณะสงฆ์ฝ่ายอนัมนิกาย

      พระสงฆ์ฝ่ายอนัมนิกายมีวัตรปฏิบัติที่คล้ายคลึงและที่แตกต่างจากทั้งพระสงฆ์ไทย (ฝ่ายเถรวาท) และพระสงฆ์ฝ่ายจีนนิกายในเรื่องต่าง ๆ ดังนี้
๑. จำนวนศีลสิกขาบท
      พระสงฆ์ทั้งฝ่ายอนัมนิกายและฝ่ายจีนนิกายถือศีลจำนวน ๒๕๐ ข้อ ในขณะที่พระสงฆ์ฝ่ายเถรวาทถือศีล ๒๒๗ ข้อ ในจำนวน ๒๕๐ ข้อนั้น มีข้อหลัก ๆ ที่คล้ายกับศีลของพระสงฆ์ฝ่ายเถรวาทแต่มีข้อปลีกย่อยเพิ่มเติม

๒. เครื่องแต่งกาย
      พระสงฆ์ฝ่ายอนัมนิกายและฝ่ายจีนนิกายสวมเสื้อและกางเกง ครองจีวร และไม่โกนคิ้ว ส่วนพระสงฆ์ฝ่ายเถรวาทครองสบง จีวร สังฆาฏิ และโกนคิ้ว

๓. อาหาร
      เดิมพระสงฆ์ฝ่ายอนัมนิกายฉันเจ ๓ มื้อต่อวัน ภายหลังเปลี่ยนเป็นฉันชอ (เนื้อสัตว์) และลดลงเหลือ ๒ มื้อต่อวัน เช่นเดียวกับพระสงฆ์ฝ่ายจีนนิกายโดยถือวิกาลโภชนา ส่วนพระสงฆ์ฝ่ายเถรวาทฉันอาหารทั่วไปและถือวิกาลโภชนาเช่นกัน

๔. การตื่นนอนและการบิณฑบาต
      พระสงฆ์ฝ่ายอนัมนิกายและฝ่ายจีนนิกายตื่นนอนและบิณฑบาตตามสะดวกส่วนพระสงฆ์ฝ่ายเถรวาทตื่นนอนตั้งแต่เช้าตรู่และออกบิณฑบาตเป็นกิจวัตร

๕. พิธีกรรม
      พระสงฆ์ฝ่ายอนัมนิกายมีการปฏิบัติพิธีกรรมคล้ายฝ่ายจีนนิกายทุกประการแต่มีพิธีบวช พิธีเข้าพรรษา พิธีสรงน้ำพระพุทธรูป คล้ายกับพระสงฆ์ฝ่ายเถรวาทในขณะที่ฝ่ายจีนนิกายไม่มี

ระเบียบการปกครองคณะสงฆ์ฝ่ายอนัมนิกาย

      การปกครองคณะสงฆ์ฝ่ายอนัมนิกายในปัจจุบันเป็นไปตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. ๒๕๐๕ และมีกฎกระทรวงออกตามความในพระราชบัญญัติ คือ กฎกระทรวงฉบับที่ ๓ พ.ศ. ๒๕๒๐ ว่าด้วยการปกครองคณะสงฆ์อื่นจัดให้มีการดำเนินการปกครองให้เป็นไปตามพระธรรมวินัย ลัทธินิกาย กฎหมาย และพระบัญชาของสมเด็จพระสังฆราช ดังนี้

โครงสร้างและตำแหน่งการปกครองของคณะสงฆ์อนัมนิกาย

      กฎกระทรวงฯ ได้กำหนดให้เจ้าคณะใหญ่มีอำนาจในการวางระเบียบและออกคำสั่ง  โดยไม่ขัดแย้งกับพระธรรมวินัย ลัทธินิกาย กฎหมาย พระบัญชาของสมเด็จพระสังฆราช และระเบียบแบบแผนของทางราชการเพื่อให้การปกครองเป็นไปด้วยความเรียบร้อย กฎกระทรวงฯ ฉบับที่ ๓ พ.ศ. ๒๕๒๐ จึงได้กำหนดให้มีบรรพชิตเป็นผู้ปกครองตามตำแหน่ง โดยลำดับดังนี้ คือ