พลาสติกกับชีวิตในปัจจุบัน

      คนเราใช้พลาสติกในชีวิตประจำวันกันมากมาย ส่วนมากคุ้นเคยกับถุงพลาสติกที่ใส่ผัก ผลไม้ อาหารที่สุกทั้งร้อนและเย็น ตลอดจนสิ่งของต่าง ๆ นอกจากถุงพลาสติกแล้วก็มีเครื่องใช้ต่าง ๆ เช่น ขัน กะละมัง ขวดน้ำ ถังน้ำ โต๊ะ เก้าอี้ ของเล่น

      พลาสติกมีหลายชนิดและมีสมบัติต่าง ๆ กัน มีเครื่องใช้หลายอย่างที่บางคนคงไม่ทราบหรือไม่ได้คิดว่าทำจากพลาสติก เช่น ปลั๊กไฟ กระสอบข้าว และปุ๋ย หนังเทียมที่ใช้ทำกระเป๋า รองเท้า สายไฟฟ้าที่เราเห็นอยู่ตามบ้านก็หุ้มด้วยพลาสติก กาวลาเท็กซ์ก็เป็นพลาสติกชนิดหนึ่ง นอกจากนี้ก็มีถ้วยชาม ช้อนส้อมพลาสติก กล่องบรรจุอาหารและผลไม้ทั้งใสและขุ่น กระทะที่ไม่ต้องใช้น้ำมันก็เคลือบภายในด้วยพลาสติกที่เรียกว่า เทฟลอน จาน ชาม และถ้วยชนิดที่ทนความร้อนได้ดี ทำจากพลาสติกที่เรียกสั้น ๆ ว่า เมลามีน

      เมื่อมีการใช้พลาสติกกันมากก็มีพลาสติกที่เราทิ้ง เรียกว่า ขยะพลาสติก มากด้วย  โดยเฉพาะถุงพลาสติกในการทำลายสิ่งของที่เป็นพลาสติกนั้นถ้าเผาก็เกิดสิ่งที่เป็นอันตรายต่อคน  เกิดมลพิษต่อสิ่งแวดล้อม  ถ้าฝังก็ไม่ค่อยเน่าเปื่อยเหมือนพวกใบไม้ใบหญ้าทำให้มีปัญหาขยะพลาสติกพอกพูนจึงได้มีการชักชวนกันให้ลดการใช้พลาสติก เช่น เวลาไปซื้อของก็ควรนำตะกร้าหรือถุงผ้าไปใส่ พ่อค้าแม่ค้าก็ควรใช้ถุงกระดาษใส่ของแทนถุงพลาสติกตามที่เราเคยทำกันในสมัยก่อน  ของที่ใช้แล้วก็พยายามใช้ซ้ำให้มากที่สุดแต่ก็ต้องระวังทำความสะอาดให้ดีในการใช้สิ่งของที่ทำด้วยพลาสติกก็ต้องระวังและใช้ให้ถูกวิธี เช่น เวลาจะใส่อาหารร้อนก็ใช้เฉพาะถุงร้อน จาน ชาม ภาชนะ ต่าง ๆ ที่ทำขึ้นสำหรับอาหารร้อนเท่านั้น

      พลาสติกเป็นสิ่งที่มนุษย์ผลิตขึ้นโดยการนำวัตถุดิบมาจากธรรมชาติ เช่น น้ำมันปิโตรเลียม ก๊าซธรรมชาติ ถ่านหิน น้ำมัน และเส้นใยจากพืช พลาสติกมีมากมายหลายชนิดแตกต่างกันไปตามสิ่งที่นำมาผลิตและกรรมวิธีในการผลิตเพื่อให้มีคุณสมบัติเหมาะสมกับผลิตภัณฑ์ที่จะทำจากพลาสติกแต่ละชนิด  พลาสติกบางชนิดมีความแข็งมากบางชนิดมีความอ่อนนิ่มบางชนิดมีลักษณะเป็นของเหลวข้นหนืด  พลาสติกที่มีความแข็งน้อยจะยืดหยุ่นได้มาก พลาสติกบางชนิดยืดออกได้มากกว่า ๑๐ เท่าเมื่อยืดออกแล้วสามารถหดกลับได้ดังเดิม  พลาสติกบริสุทธิ์ที่ยังไม่ได้เจือหรือผสมวัสดุอื่นใดเรียกว่า เรซิน  ส่วนใหญ่มักมีความโปร่งใส ไม่มีสีหรือมีสีขาวขุ่น และสีเหลืองอ่อน บางชนิดทึบแสงอาจผลิตเป็นเม็ด ผง หรือของเหลว แต่ก่อนเราต้องสั่งเรซินจากต่างประเทศปัจจุบันเราสามารถผลิตเรซินบางชนิดได้แล้ว  ในอุตสาหกรรมพลาสติกที่ทำผลิตภัณฑ์ เช่น เครื่องมือเครื่องใช้และสิ่งของต่าง ๆ จากพลาสติกไม่นิยมนำเรซินบริสุทธิ์มาขึ้นรูปเป็นผลิตภัณฑ์โดยตรงแต่จะใช้วัสดุและสารเคมีอย่างอื่นมาผสม เพื่อเพิ่มคุณภาพของผลิตภัณฑ์ เช่น เติมให้พลาสติกนิ่ม เพิ่มความทนทานต่อความร้อน เพิ่มความต้านทานการสึกหรอ หรือเติมสารบางอย่างให้พลาสติกมีความเสถียร นอกจากนี้ก็มีการเติมวัสดุเพื่อเพิ่มปริมาณพลาสติกให้ต้นทุนต่ำลงพลาสติกที่พบเห็นมีหลายชนิด ได้แก่  

พอลิเอทิลีน 

      โดยทั่วไปมีสีขาวขุ่น โปร่งแสง มีความลื่นมันในตัวเมื่อสัมผัสจะรู้สึกลื่น หยุ่นตัวได้ ไม่มีกลิ่น ไม่มีรส ไม่ติดแม่พิมพ์ มีความเหนียว ทนความร้อนได้ไม่สูงนัก ทนต่อการกัดกร่อนของสารเคมี เป็นฉนวนความร้อน ใส่สีผสมได้ง่าย มีความหนาแน่นต่ำ จึงลอยน้ำได้ ตัวอย่างผลิตภัณฑ์ที่ทำด้วยพอลิเอทิลีน ได้แก่ ขวดใส่น้ำหรือสารเคมี ลังหรือกล่องบรรจุสินค้า ภาชนะต่าง ๆ เครื่องเล่นของเด็ก ถุงเย็น โต๊ะเก้าอี้

พอลิโพรไพลีน

      มีลักษณะขาวขุ่นทึบแสงกว่าพอลิเอทิลีนมีความหนาแน่นประมาณ ๐.๙ จึงลอยน้ำได้เช่นกัน ใช้ทำกล่องเครื่องมือ กระเป๋า ปกแฟ้มเอกสาร กล่องและตลับเครื่องสำอาง เครื่องใช้ในครัวเรือน อุปกรณ์ ทางการแพทย์

พอลิไวนิลคลอไรด์

      เรียกสั้น ๆ ว่า พีวีซี ส่วนมากมีลักษณะขุ่นทึบแต่ก็สามารถผลิตออกมาได้ทุกสี  เป็นฉนวนไฟฟ้าอย่างดีตัวพลาสติกชนิดนี้จะทำให้ไฟดับจึงไม่ติดไฟแต่ถ้าเผาให้มีอุณหภูมิสูงกว่า ๒๐๐ องศาเซลเซียส จะเกิดก๊าซกรด (กรดเกลือ) พีวีซีมีลักษณะทั้งที่เป็นของแข็งคงรูปและอ่อนนุ่มเหนียว ตัวอย่างผลิตภัณฑ์ ได้แก่ หนังเทียมที่ใช้บุเก้าอี้ กระเป๋าถือสตรี กระเป๋าเดินทาง รองเท้า ท่อน้ำ อ่างน้ำ ประตู หน้าต่าง

พอลิไวนิลแอซีเตต 

      มีลักษณะอ่อนนิ่มมากจนเป็นของเหลวข้นหนืด สีขุ่นขาว เมื่อแห้งจะใสใช้ทำเป็นกาวสำหรับติดไม้ กระดาษ ผ้า และหนังเทียม มักเรียกกาวชนิดนี้ว่า กาวลาเท็กซ์  

ไนลอน 

      มีสีขาวขุ่น โปร่งแสง สามารถผสมสีได้ดี หล่อลื่นในตัวเอง ทนทานต่อการกัดกร่อนของสารเคมี สารประกอบไฮโดรคาร์บอนและน้ำมัน ไม่ทนทานต่อกรดแก่ ดูดความชื้นทำให้เกิดการหดและยึดตัว เป็นฉนวนไฟฟ้า ใช้ทำผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เช่น ใช้ทำเฟืองเกียร์แทนโลหะ ใช้ทำเครื่องมือช่าง ฝาครอบ ไฟฟ้าภายในรถยนต์ อุปกรณ์ไฟฟ้า รอกและเชือก หวี ผ้าไนลอน ใบเรือ

เมลามีนฟอร์มาลดีไฮด์ 

      มักเรียกสั้น ๆ ว่า เมลามีน มีสีขุ่นทึบ เนื้อแข็งมาก ทนทานต่อการขีดข่วน เหนียวไม่แตกง่าย ผสมสีได้ดี ทนทานต่อน้ำมัน น้ำยาฟอกสี และผงซักฟอก ไม่ติดไฟ ไม่อ่อนตัว เมื่อได้รับความร้อนแต่เมื่อถูกความร้อนสูงจะไหม้เกรียม เป็นฉนวนไฟฟ้า ไม่ดูดความชื้น ใช้ทำจาน ชาม ถ้วยกาแฟ เครื่องใช้ภายในครัว เครื่องประดับบ้าน เครื่องผสมอาหาร สวิตช์ไฟฟ้า กาวในอุตสาหกรรมไม้อัด เคลือบไม้ ผ้า และกระดาษ  

      ของที่มีคุณมีประโยชน์ก็อาจมีโทษมีอันตรายได้ถ้าใช้ไม่ถูกวิธี  ดังนั้นถ้านำถุงพลาสติกสำหรับใส่ของเย็นไปใส่ของร้อนก็จะเกิดอันตรายหรือถ้าวางพลาสติกชนิดที่ไม่ทนความร้อนไว้ใกล้ไฟก็อาจเกิดการไหม้และการไหม้ของพลาสติกหลายประเภทจะเกิดสารพิษหลายอย่างที่เป็นอันตรายต่อมนุษย์ก่อให้เกิดมลพิษในอากาศ เช่น เมื่อพลาสติกไหม้จะเกิดสารไดออกซิน สารอะโคลลีนซึ่งบางชนิดทำลายระบบประสาท บางชนิดเป็นสารก่อให้เกิดมะเร็ง บางชนิดยับยั้งการเจริญเติบโตของสิ่งมีชีวิต บางชนิดเป็นแหล่งสะสมจุลินทรีย์ บางชนิดทำลายชั้นโอโซนในบรรยากาศทำให้โลกร้อนขึ้น ผลิตภัณฑ์พลาสติกชิ้นเล็ก ๆ หรือสิ่งของพลาสติกที่แตกหักง่ายถ้าปล่อยให้เด็กเล่นอาจนำของชิ้นเล็ก ๆ หรือของที่แตกหักเข้าปากกลืนลงไปซึ่งเป็นอันตรายอันเนื่องจากส่วนผสมต่าง ๆ ที่เป็นตัวเนื้อพลาสติกเอง  ตลอดจนสีหรือสารเคมีอื่น ๆ ที่ผสมอยู่หรือถ้าติดคอก็มีอันตรายต่อระบบหายใจถึงขั้นเสียชีวิตได้

      ปัจจุบันมีการใช้พลาสติกกันมากทำให้ขยะพลาสติกที่ใช้แล้วและทิ้งเป็นจำนวนมาก  มีปัญหาในการทำลาย  ดังนั้นจึงควรใช้พลาสติกต่าง ๆ ให้คุ้มค่าวิธีที่ดีที่สุด คือ นำกลับมาใช้ซ้ำโดยอาจนำกลับมาใช้ใหม่โดยตรง เช่น ถุง ถ้วย จาน แก้ว ขวด หรือภาชนะบางชนิดที่สามารถนำกลับมาทำความสะอาดเพื่อใช้ซ้ำได้หลายครั้ง  แต่ต้องคำนึงถึงความสะอาดและความปลอดภัยด้วยหรือโดยการนำพลาสติกที่ใช้แล้วมาหลอมและทำเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่  วิธีนี้มีขั้นตอนตั้งแต่รวบรวมขยะพลาสติก คัดแยกชนิด แล้วนำไปทำผลิตภัณฑ์ใหม่  แต่ก็ยังทำเป็นส่วนน้อยและพลาสติกที่นำมาหลอมนี้ก็ทำได้ไม่กี่ครั้งเพราะคุณภาพของพลาสติกจะลดลงตามลำดับ  นอกจากการนำมาใช้ใหม่ยังมีการเปลี่ยนขยะพลาสติกเป็นผลิตภัณฑ์ของเหลวและก๊าซโดยใช้ความร้อนสูงภายใต้บรรยากาศไนโตรเจน หรือก๊าซเฉื่อยชนิดอื่น ของเหลวและก๊าซบางอย่างอาจใช้เป็นเชื้อเพลิงหรืออาจกลั่นแยกเป็นสารบริสุทธิ์เพื่อใช้เป็นสารตั้งต้นปฏิกิริยาในการทำพลาสติกที่มีคุณภาพดีได้และอาจนำพลาสติกที่ใช้แล้ว ไปผสมกับวัสดุอย่างอื่นเพื่อผลิตเป็นผลิตภัณฑ์ที่เป็นประโยชน์ได้ เช่น ไม้เทียม หินอ่อนเทียม