การเล่นอวัยวะเพศเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นได้ในเด็กเล็ก ถือเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้ในการทำความรู้จักกับอวัยวะต่าง ๆ บนร่างกาย ซึ่งเด็กยังไม่มีความคิดในด้านความรู้สึกทางเพศเหมือนกับผู้ใหญ่ ทำให้การเล่นอวัยวะเพศไม่จัดว่าเป็นเรื่องที่ผิดปกติ

โดยทั่วไปเด็กในวัยตั้งแต่ทารกจนถึงวัยเด็กเล็กมักมีพฤติกรรมการเรียนรู้ทางเพศเป็นเรื่องปกติ โดยอาจแสดงออกผ่านการเล่นอวัยวะเพศของตัวเอง หรือแสดงความสนใจอวัยวะเพศของเด็กในรุ่นราวคราวเดียวกัน ลักษณะของเด็กที่เล่นอวัยวะเพศสามารถจำแนกได้ตามแต่ละช่วงวัยดังต่อไปนี้

     • วัยแรกเกิด – วัย 3 ขวบ เด็กอยู่ในวัยทำความรู้จักกับร่างกายตนเองผ่านการสัมผัสอวัยวะต่าง ๆ เด็กลูบอวัยวะเพศของเขาขณะพ่อแม่กำลังเปลี่ยนผ้าอ้อมให้ อวัยวะเพศของเด็กผู้ชายแข็งตัวบ่อยกว่าปกติ

     • วัย 4 – 5 ขวบ เด็กวัยนี้เริ่มสังเกตเห็นความแตกต่างทางเพศระหว่างเด็กผู้ชายกับเด็กผู้หญิง และเริ่มรับรู้เพศของตนเอง (Gender Identity) เด็กสัมผัสอวัยวะเพศของตนในบ้านหรือในที่สาธารณะ เด็กเปิดเผยอวัยวะเพศของตนให้เด็กรุ่นไล่เลี่ยกัน โดยอาจเป็นเพศเดียวกันหรือเพศตรงข้ามเห็นในรูปแบบต่าง ๆ เช่น เปิดให้เห็นโดยตรง หรือเล่นตรวจร่างกาย

     • วัย 6 – 8 ขวบ เด็กในช่วงนี้เริ่มให้ความสนใจเรื่องบทบาททางเพศ (Gender Role) หมายถึง การแสดงออกถึงอัตลักษณ์หรือตัวตนทางเพศของแต่ละคน ซึ่งจะมีอิทธิพลต่อพฤติกรรมของเด็กในอนาคต โดยเด็กมักเลียนแบบพฤติกรรมของผู้ปกครองที่มีเพศเดียวกับตน พฤติกรรมการเล่นอวัยวะเพศมักพบน้อยลงในเด็กวัยนี้ดังนั้น พ่อแม่ที่พบลูกเล่นอวัยวะเพศให้ตรวจสอบว่าเป็นพฤติกรรมของเด็กในวัยนี้ที่ปกติหรือมากกว่าปกติหรือ ไม่ หากเด็กมีพฤติกรรมเล่นอวัยวะที่ไม่เหมาะสมกับวัยอาจมีสาเหตุจาก

           – เด็กมีความเครียด จึงใช้วิธีเล่นอวัยวะเพศเพื่อลดความเครียดที่เกิดขึ้น

           – เด็กได้เห็นพฤติกรรมทางเพศจากคนใกล้ตัว หรือเห็นภาพจากสื่อที่เน้นเรื่องทางเพศ

           – เกิดเรื่องร้ายแรง หรือมีการเปลี่ยนแปลงกะทันหันขึ้นในครอบครัว ส่งผลกระทบต่อจิตใจเด็ก ทำให้เด็กมีพฤติกรรมทางเพศที่ไม่เหมาะสม

           – เด็กถูกคุกคามทางเพศ ซึ่งในกรณีนี้ถือเป็นปัญหาที่ต้องได้รับการแก้ไขอย่างเร่งด่วน

วิธีการแก้ไข

1. ถ้าเห็นเด็กเล่นอวัยวะเพศ คุณพ่อคุณแม่ไม่ควรตระหนกตกใจ หรือมองว่าเป็นเรื่องร้ายแรง

ไม่ควรดุว่า เฆี่ยนตี หรือขู่ให้เด็กกลัว อาจสอนให้เด็กเรียนรู้เกี่ยวกับอวัยวะของพวกเขา เช่น สอนให้เด็กรู้ว่าทำไมการสัมผัสอวัยวะเพศไม่ควรทำเวลาอยู่ในที่สาธารณะ และเป็นของหวงที่ไม่ควรให้ใครดู ในเด็กเล็กควรชวนเด็กเล่นและเบนความสนใจไปทำอย่างอื่น เด็กก็จะเลิกสนใจไปเองถ้ามีสิ่งอื่นให้ทำและสนุกกว่า

2. เมื่อทำความสะอาดอวัยวะเพศให้ลูกแล้วควรซับบริเวณนั้นให้แห้งจะได้ไม่เกิดการระคายเคือง

ควรระมัดระวัง ไม่ควรเช็ดถูและกระตุ้นบริเวณนั้นมากเกินไป และไม่ควรปล่อยให้เด็กแก้ผ้า หรือไม่นุ่งกางเกง เพราะเด็กจะจับต้องได้ง่าย

3. คุณพ่อคุณแม่ควรมีเวลาให้ลูกและมีโอกาสได้ทำกิจกรรมร่วมกันในครอบครัว

ไม่ควรปล่อยให้เด็กอยู่ตามลำพังบ่อย ๆ และควรเปิดโอกาสให้เด็กได้มีกิจกรรมนอกบ้านบ้าง หรืออกไปเล่นกับเพื่อน ๆ บ้าง

4. ไม่ควรให้เด็กเห็นภาพความสัมพันธ์ทางเพศของผู้ใหญ่

ไม่ว่าจะเป็นเหตุการณ์จริง จากหนังสือสิ่งพิมพ์ หรือวิดีโอ ควรเลือกสื่อที่เหมาะสมให้กับเด็ก เพราะเด็กมักจะเรียนรู้และเลียนแบบพฤติกรรมจากสิ่งที่เขาพบเจอมา

5. ไม่ควรหยอกล้อแสดงความเอ็นดูเด็กด้วยการจับอวัยวะเพศ หรือจับต้องบริเวณอวัยวะเพศของเด็กบ่อยครั้ง

เพราะจะเป็นการกระตุ้นให้เด็กสนใจอวัยวะเพศมากขึ้น ควรชวนเด็กเล่นและทำกิจกรรมอย่างอื่นแทน

6. เด็กที่เล่นอวัยวะเพศเวลาเข้านอนแม่ควรพาเด็กเข้านอน

อ่านหนังสือนิทานให้เด็กฟัง ให้เด็กจับมือแม่ หาผ้าห่มหรือของเล่นชิ้นเล็กให้เด็กจับ แต่ไม่ควรให้เด็กกอดหมอนข้างหรือตุ๊กตาเพราะเด็กจะนอนคว่ำแล้วถูไถอวัยวะเพศกับหมอนหรือตุ๊กตาได้

อย่างไรก็ตามคุณพ่อคุณแม่ไม่ควรกังวลใจในเรื่องการเล่นอวัยวะเพศของลูกมากนัก เพราะไม่ได้เป็นปัญหาที่รุนแรง สามารถปรับพฤติกรรมและเบี่ยงเบนความสนใจได้ ซึ่งการเล่นอวัยวะเพศในเด็ก ไม่ได้เกิดขึ้นในลักษณะแบบผู้ใหญ่ แต่เป็นเพราะเด็กกระตุ้นอวัยวะเพศแล้วเกิดความพึงพอใจ แต่หากพบว่าเมื่อปรับพฤติกรรมแล้วไม่ดีขึ้น ควรพาลูกไปปรึกษาจิตแพทย์ เพราะลูกอาจมีปัญหาเกี่ยวกับสุขภาพจิตบางอย่าง ซึ่งควรได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง