วงดนตรีแต่ละอย่างย่อมมีวิธีบรรเลงและเสียงของเครื่องดนตรีต่างกันจึงต้องรู้จักวงดนตรีที่ฟังนั้นเสียก่อนวงปี่พาทย์ที่ตีด้วยไม้แข็งก็ย่อมมีเสียงแกร่งกร้าวมักบรรเลงค่อนข้างเร็วและโลดโผนวงปี่พาทย์ไม้นวมการบรรเลงก็จะต้องค่อนข้างช้าไพเราะในทางนุ่มนวลวงมโหรีจะ ต้องเป็นระเบียบเรียบร้อยส่วนวงเครื่องสายอาจมีได้ทั้งรุกเร้ารวดเร็ว และไพเราะนุ่มนวลเมื่อรู้เช่นนี้ขณะฟังวงอะไรบรรเลงก็ฟังโดยทำใจให้เป็นไปตามลักษณะของวงชนิดนั้น
การฟังเพลงสิ่งสำคัญก็อยู่ที่ทำนองเครื่องดนตรีที่บรรเลงทุก ๆ อย่างย่อมมีทำนองของตัวจะต้องฟังดูว่าเครื่องดนตรีทุก ๆ อย่างนั้นดำเนินทำนองสอดคล้องกลมเกลียวกันดีหรือไม่และต่างทำถูกตามหน้าที่ (ดังที่กล่าวมาในเรื่องผสมวง) หรือไม่ เช่น ซออู้ทำหน้าที่หยอกล้อยั่วเย้าหรือเปล่าหรือฆ้องวงเล็กตีสอดแทรกทางเสียงสูงดีหรือไม่เป็นต้น เมื่อสังเกตการบรรเลงอย่างนั้นแล้วจึงทำอารมณ์ให้เป็นไปตามอารมณ์ของเพลงเพราะทำนองเพลงย่อมแสดงอารมณ์โศก รัก รื่นเริงหรือขับกล่อมให้เพลิดเพลินเพลงอารมณ์โศกและรักมักจะมีจังหวะช้า ๆ และเสียงยาวเพลงรื่นเริงมักจะมีจังหวะค่อนข้างเร็วและเสียงสั้นส่วนเพลงขับกล่อมก็มักจะเป็นพื้น ๆ เรียบ ๆ สม่ำเสมอทั้งนี้จะต้องสังเกตด้วยเสียงของทำนองที่มาสู่อารมณ์เราด้วยข้อสำคัญอยู่ที่ว่าเมื่อฟังเพลงในอารมณ์ใดก็ตั้งใจฟังไปในอารมณ์นั้นก็จะได้รสไพเราะจากการฟังได้อย่างแท้จริง