เด็กฝึกงาน : คิด เช่น ชาวนา

เรื่อง: กัลยาณี แนวเล็ก 

คิด เช่น ชาวนา

ความภูมิใจของนักเขียนและช่างภาพมือใหม่คือการที่ผลงานของตนปรากฏในสิ่งพิมพ์และได้ถ่ายทอดไปยังผู้อ่านผู้ดู “คิด เช่น ชาวนา” บทความสารคดีเล่าเรื่องชาวนาสมัยใหม่ในนิตยสารสารคดี เดือนพฤษภาคม 2557 เป็นผลงานแรกของ “กลุ่มสายลม” กลุ่มนักเขียน-ช่างภาพรุ่นใหม่ จากค่ายสารคดีครั้งที่ 9 ซึ่งจัดขึ้นโดยนิตยสารสารคดีและพันธมิตร หลังจากที่พวกเขาผ่านการขับเคี่ยวการสร้างงานสารคดีที่สมบูรณ์แบบมาเป็นเวลาหลายเดือน

กลุ่มสายลม...คนรักสารคดี

“กลุ่มสายลม” ประกอบด้วยนักเขียนและช่างภาพที่เปรียบตัวเองเป็นสายลม ที่ไม่จำเป็นต้องแสดงตัวตนแต่ให้รู้จักเพียงผลงานสารคดีของเขา มายด์-ณัฐชานันท์ กล้าหาญ หนึ่งในสมาชิกกลุ่มสายลม เล่าถึงการรวมกลุ่มว่า “เราไปเข้าค่ายสารคดี ลงพื้นที่สี่เดือน รู้จักกันในค่ายประมาณ 50 คน แบ่งเป็นนักเขียนกับช่างภาพอย่างละครึ่ง เราคุยกันถูกคอ พอจบค่ายก็ยังรวมกลุ่มกัน และปีนี้เป็นปีแรกที่ได้ลองทำนิตยสารสารคดี”

“เขาอาจจะมองเห็นถึงคนรุ่นใหม่กับงานสารคดี ก็คงอยากเปิดโอกาสให้พวกเรา ประจวบเหมาะกับที่พวกเราอยากทำอยู่แล้ว” บอมบ์-นัฐพงษ์ แสงทองล้วน หนึ่งในช่างภาพช่วยเล่า

กว่าจะ “คิด เช่น ชาวนา”

กว่าสองเดือนในการหาวัตถุดิบต่างๆ มาปรุงแต่งจนสำเร็จเป็นรูปเล่ม ธีมหลักของเล่มคือ “คิด เช่น ชาวนา” ซึ่ง บอม-รพีพัฒน์ อิงคสิทธิ์ เล่าว่าได้รับแรงบันดาลใจมาจากประเด็นเรื่องการจำนำข้าว

“ตอนนั้นเรื่องชาวนา เรื่องจำนำข้าวมาแรง เราก็แค่สงสัยว่าทำไมเขาถึงโยนให้ชาวนาเป็นเหยื่อ กลายเป็นว่าทำไมเราต้องสงสารชาวนา ตั้งคำถามเลยว่าเรามองว่าเขาเป็นชนชั้นที่ต่ำกว่าเราหรือเปล่า ในความเป็นจริงมันไม่ใช่ ถ้าเรานับถือในความที่เขาเป็นมนุษย์จริงๆ มองว่าเขามีศักยภาพในการพัฒนาล่ะ ผมก็เลยอยากเสนอมุมมองที่ต่างออกไปในรูปแบบบทความและสารคดีภาพ” บทความ “ชาวนาวันหยุด” จึงนำเสนอเรื่องของคนเมืองที่หันมาสนใจและเรียนรู้การทำนาด้วยแนวคิดใหม่ ส่วนสารคดีภาพชุด “ชีวิตแนวดิ่ง” ทำให้คนอ่านมองเห็นภาพการใช้ชีวิตของคนเมือง เมื่อพื้นที่แนวราบถูกจำกัดจึงต้องขยายพื้นที่สู่แนวตั้ง

“มายด์” เล่าถึงขั้นตอนการทำงานว่า “เราร่างโครงสร้างไว้หลวมๆ คิดคอนเซ็ปต์ว่าจะเสนออย่างไรดีให้แตกต่างไปจากเดิม คิดขึ้นมาว่าการทำนาเหมือนห้องครัว เพราะว่าการทำนาก็เหมือนการทำอาหาร ถ้าเราจะทำนาให้ดี เราก็ต้องคิดสูตรการปรุงอาหารให้สร้างสรรค์และแตกต่างกันไป กลายเป็น คิด เช่น ชาวนา เล่นคำ kitchen ที่แปลว่าครัว พอคิดคอนเซ็ปต์ได้ เราก็แบ่งเป็นสามส่วน อดีตคือก่อนเข้าห้องครัว ปัจจุบันคือตอนชาวนาเข้าห้องครัวแล้วเป็นส่วนของชาวนาวันหยุด และหลังจากเข้าห้องครัวคืออนาคตของชาวนาวันหยุด เรื่องในอดีตก็จะให้ “เต่า” ดูแล ซึ่งมีความรู้ว่าแต่ก่อนการทำนาเป็นอย่างไร เขารู้จักกับชาวนาเก่งๆ ปราชญ์ชาวบ้าน ส่วนที่สองเป็นส่วนหลักเลย คือชาวนาวันหยุด มีน้องคนหนึ่งเขียนเล่าให้เข้าใจและลื่นไหล ส่วน “มายด์” เขียนส่วนสุดท้าย อนาคตชาวนา ชาวนาวันหยุดก็จะมีคอนเซ็ปต์ในการพัฒนา ต้องดีไอวาย”

สำหรับช่างภาพแม้จะวางโครงหลักไว้ แต่ก็ต้องปรับการทำงานร่วมกับนักเขียนอย่างใกล้ชิด “เราจะลิสต์ว่าอยากได้ภาพแบบไหนก่อน เพราะเราไม่รู้ว่านักเขียนจะเขียนอะไรบ้าง ซึ่งก็ต้องถ่ายให้ครอบคลุมมากที่สุด อย่างตอนหนึ่งๆ เราจะคิดเอง ถ่ายเท่านี้ รูปนี้ๆ นักเขียนก็จะบอกว่ารูปนี้เชื่อม รูปนี้เกิน บรรณาธิการภาพจะเป็นคนโค้ชว่าอันนี้จะเด่นไป เพราะพวกผมยังไม่เก่งด้านความรู้เรื่องการจัดเรียง อารมณ์ภาพ พอมาอยู่เป็นชุด” “บอมบ์” เปิดเผย

ทำด้วยอุดมการณ์

แม้จะเป็นมือใหม่ในงานสารคดี แต่ด้วยอุดมการณ์และความรักทำให้กลุ่มสายลมสามารถพิชิตปัญหาต่างๆ ได้อย่างดี

ดิว-กรดล แย้มสัตย์ธรรม ช่างภาพอีกหนึ่งสมาชิกของกลุ่มเล่าว่า “นักเขียนอาจจะเคยเขียนมาก่อน ช่างภาพก็เคยถ่ายรูปมาก่อน แต่พอทำงานสารคดีที่เป็นชิ้นเป็นอัน รู้สึกว่าเราใหม่มาก ต้องคิดเยอะขึ้น พอคิดเยอะทำให้บางทีเวลาลงไปทำงานก็มีปัญหาเพราะใช้ไม่ได้กับสถานที่จริง อย่างเช่นผมไปลงพื้นที่ที่นครสวรรค์ ไปถ่ายรูปนักศึกษา ผมต้องการแค่รูปเดียวแต่ต้องทำหนังสือขออยู่สองอาทิตย์”

“ผมว่าทุกการเดินทางของสารคดีคือการได้เรียนรู้ เป็นการเปิดโลกทัศน์ เหมือนเราเดินทางไปช่วยชาวบ้านถ่ายทอดเสียงประชาชน แต่เราได้รับมากกว่าที่เราให้ไปเยอะมาก ทำให้เวลาทำงานเรามีความสุขมากกว่าการเขียนเรื่องอย่างอื่นครับ” “บอม” สรุปปิดท้ายด้วยความภาคภูมิใจ

ที่มา : นิตยสาร plook ฉบับที่ 43 เดือนกรกฎาคม 2557