แผ่นดินไหว สึนามิ ภูเขาไฟระเบิด การเกิดรอยแยก หรือการเกิดภูเขา ทั้งหมดมีสาเหตุหลักมาจากแหล่งเดียวกัน นั้นก็คือ การเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลก

การเคลื่อนตัวหรือการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกคืออะไร?

หลายคนน่าจะพอทราบแล้วว่า การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกหรือธรณีแปรสัณฐาน (Plate Tectonics) มีทั้งหมด 3 แบบ ได้แก่
1. การเคลื่อนที่แบบแยกออกจากกัน (Divergent Boundary)
2. การเคลื่อนที่แบบชนกัน (Convergent Boundary)
3. การเคลื่อนที่แบบสวนกัน (Transform Boundary)
แต่การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกนี้เกิดจากอะไร ทำไมแผ่นเปลือกโลกจึงเคลื่อนที่ได้ มีอะไรอยู่ข้างล่างแผ่นเปลือกโลกหรือไม่ ที่คอยทำให้แผ่นเปลือกโลกเคลื่อนที่ได้

ก่อนอื่นเราต้องทราบโครงสร้างของโลกก่อนว่ามีทั้งหมด 3 ชั้น ได้แก่
1. ชั้นเปลือกโลก (Crust)
1.1 แผ่นเปลือกโลกทวีป (Continental Crust)
1.2  แผ่นเปลือกโลกมหาสมุทร (Oceanic Crust)

2. ชั้นเนื้อโลก (Mantle)
2.1 เนื้อโลกตอนบนสุด (Uppermost Mantle) หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งได้ว่า ธรณีภาค (Lithosphere)
2.2 เนื้อโลกตอนบน (Upper Mantle) หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งได้ว่า ฐานธรณีภาค (Asthenosphere)
2.3 เนื้อโลกตอนล่าง (Lower Mantle)

3. ชั้นแก่นโลก (Core)
3.1 แก่นโลกชั้นนอก (Outer Core)
3.2 แก่นโลกชั้นใน (Inner Core)

การที่แผ่นเปลือกโลกสามารถเคลื่อนที่อย่างช้า ๆ ได้อย่างต่อเนื่องนั้น เกิดจากการหมุนเวียนของกระแสความร้อนภายในโลก (Convection Cell) ในชั้นฐานธรณีภาคหรือชั้นเนื้อโลกตอนบนมีแร่และหินหลอมเหลวกลายเป็นหินหนืด (Magma) ซึ่งมีลักษณะเป็นของแข็งเนื้ออ่อนหรือกึ่งแข็งกึ่งเหลว (Semisolid) ถูกความร้อนจากแก่นโลกผลักดันให้หินหนืดเคลื่อนตัวสูงขึ้น คล้ายกับการต้มน้ำในหม้อที่ความร้อนจะถูกถ่ายโอนให้แก่น้ำบริเวณด้านล่างก่อน จากนั้นน้ำด้านล่างจะเป็นตัวกลางในการพาความร้อนขึ้นไปสู่น้ำที่อยู่ด้านบน เมื่อน้ำด้านล่างเคลื่อนที่สูงขึ้นไป น้ำที่อยู่บริเวณรอบ ๆ จะเข้ามาแทนที่ และน้ำด้านบนก็จะหมุนเวียนกลับมาด้านล่าง กลายเป็นวงจรการพาความร้อนหรือการหมุนเวียนของกระแสความร้อนนั้นเอง

เมื่อหินหนืดที่มีลักษณะเป็นของไหลเคลื่อนที่ไปด้านบน และถูกทำให้เคลื่อนที่กลับลงมาเป็นวงจรการหมุนเวียนของกระแสความร้อน แผ่นเปลือกโลกที่เป็นของแข็งปิดทับอยู่ด้านบน ไม่ว่าจะเป็นแผ่นธรณีภาค แผ่นเปลือกโลกทวีป และแผ่นเปลือกโลกมหาสมุทร จะถูกหินหนืดที่อยู่ด้านล่างทำให้เคลื่อนที่ไปในลักษณะทิศทางต่าง ๆ ในรูปแบบธรณีแปรสัณฐานและเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดปรากฏการณ์ธรรมชาติทางธรณีวิทยานั่นเอง

บทความที่เกี่ยวข้อง

- การแปรสัณฐานของเปลือกโลก (Plate tectonics)

- โครงสร้างของโลก

- การถ่ายโอนความร้อน : การนำความร้อน การพาความร้อน การแผ่รังสีความร้อน