ธนาคารขยะรีไซเคิล 1/2
ธนาคารขยะรีไซเคิล 2/2
การสร้างองค์ความรู้จากการปฏิบัติจริง ธนาคารขยะรีไซเคิล (Action Knowledge Recycle Bank)
ปรากฏการณ์ ณ โรงเรียนเมืองบัววิทยาคาร
โรงเรียนเมืองัววิทยาคาร ตำบลเมืองบัว อำเภอเกษตรวิสัย จังหวัดร้อยเอ็ด เป็นอีกตัวอย่างหนึ่งของความร่วมมือในการจัดการศึกษาร่วมกันระหว่างสถานศึกษา ชุมชน และองค์การบริหารส่วนตำบลเมืองบัวที่พลิกวิกฤตจากปัญหาขยะในชุมชนให้เป็นโอกาสทองของการพัฒนาการศึกษาและอาชีพไปพร้อม ๆ กัน
ข้อค้นพบ : ต้นคิดของแนวทางการพัฒนา
ผลจากการศึกษาวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมเพื่อศึกษาสถานการณ์ขยะมูลฝอยในชุมชนเมืองบัวใน ๖ หมู่บ้าน ได้แก่ หมู่บ้านที่ ๑, ๒, ๕, ๖, ๑๐ และหมู่ ๑๑ พบว่าในแต่ละวันมีขยะมูลฝอยทั้งจากรัวเรือน หนองน้ำภายในหมู่บ้าน ทิ้งตกค้างในแต่ละวันเป็นจำนวนมาก ซึ่งขยะดังกล่าวมีความหลากหลายในสัดส่วนที่แตกต่างกัน เช่น
- ถุงพลาสติก ร้อยละ ๓๐
- ขวดแก้ว ร้อยละ ๒๐
- กระดาษ ร้อยละ ๑๐
- โลหะ ร้อยละ ๑๐
- กระป๋องเครื่องดื่ม ร้อยละ ๕
- ผลิตภัณฑ์จากพลาสติก ร้อยละ ๑๐
- เศษอาหารจากตลาดสดและร้านอาหาร ร้อยละ ๕
- อื่น ๆ ร้อยละ ๑๐
ปัญหาขยะที่กำลังจะล้นชุมชนในอนาคต กำลังจะเป็นปัญหาสำคัญร่วมกันของทุกคนในชุมชน ผู้บริหารคณะครู องค์การบริหารส่วนตำบล ประชาชนในชุมชนจึงเริ่มคิดที่จะป้องกันปัญหาขยะล้นชุมชนมิให้เกิดขึ้นในชุมชนของตน โดยร่วมมือกันคิดหาแนวทางในการป้องกันปัญหา ดังกล่าวอย่างจริงจังขึ้น
การพัฒนานวัตกรรม
ภายหลังจากการปรึกษาหารือร่วมกันแนวคิดดี ๆ จากการะดมปัญหาของชุมชนจึงเกิดขึ้นด้วยกระบวนการของการปฏิบัติงานด้วยการจัดทำนวัตกรรมการสร้างองค์ความรู้จากการปฏิบัติจริง ธนาคารขยะรีไซเคิล (Action Knowledge Recycle Bank) การจัดกระบวนการเรียนรู้มาตั้งแต่ปีการศึกษา ๒๕๔๘ ซึ่งมีนายไพจิตร วสันตเสนานนท์ รองผู้อำนวยการโรงเรียนเป็นผู้รับผดชอบในโครงการ โดยการช่วยกันคิดกิจกรรมต่าง ๆ ขึ้นมา ๕ โครงการ ได้แก่
- โครงการประชาสัมพันธ์เพื่อให้ทุกคนได้รับรู้ปัญหาร่วมกัน
- โครงการหน้าบ้านน่ามอง เพื่อสร้างจิตสำนึกเรื่องความสะอาดทั้งในบ้าน นอกบ้าน
- โครงการยุวชนอาสาพัฒนาสิ่งแวดล้อมเพื่อสร้างเยาวชนรุ่นใหม่ที่มีหัวใจรักสิ่งแวดล้อม
- โครงการธนาคารขยะรีไซเคิล และกิจกรรมทอดผ้าป่าขยะ ซึ่งเป็นแนวคิดใหม่ของคนในชุมชนที่เพิ่มมูลค่าให้แก่ขยะที่ไร้มูลค่าแล้วให้เป็นสิ่งที่มีคุณค่าสำหรับทุกคน
- โครงการสร้างสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น เรื่อง "ชุมชนสะอาดน่าอยู่" เป็นการสร้างคนรุ่นใหม่ผ่านการศึกษาในระบบให้มีจิตสำนึกในการสร้างชุมชนแห่งความสุขขึ้นในสังคมของตนเอง
เพื่อเป็นการต่อเติมความฝันของทุกคนให้เป็นจริงองค์การบริหารส่วนตำบลเมืองบัวได้สนับสนุนงบประมาณ จำนวน ๒๐,๐๐๐ บาท ให้โรงเรียนเมืองบัววิทยาคาร จัดตั้งธนาคารขยะรีไซเคิลขึ้น เพื่อเป็นโรงเรียนนำรองในการจัดการขยะผ่านโรงเรียนและนักเรียน โดยมีผู้แทนจากหน่วยงานในชุมชนเข้าร่วมเป็นคณะกรรมการ ในกรณีนี้โรงเรียนได้เริ่มจัดทำสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น เรื่อง "ชุมชนสะอาดน่าอยู่" ขึ้นเพื่อให้เป็นแนวทางในการดำเนินการ โดยจำลองสถานการณ์ที่เกิดขึ้นจริงในชุมชนมาเป็นรูปแบบของการศึกษาค้นคว้า
รูปแบบของการจำลองก็คือ กำหนดให้โรงเรียนเป็นตัวแทนของชุมชน ห้องเรียน คือ บ้าน ครู และผู้เรียนเป็นเจ้าของบ้าน โดยให้ทุกคนเป็นสมาชิกของธนาคารขยะ จากรูปแบบเมืองจำลองดังกล่าว เมื่อมีขยะเกิดขึ้นแทนที่ทุกคนจะเผาหรือทิ้งให้เกิดเป็นมลพิษในชุมชนเหมือนที่เคยเป็นมา ก็ให้ทุกคนปรับเปลี่ยนพฤติกรรมนำยะรีไซเคิลไปขายไว้กับธนาคารขยะที่ร่วมกันจัดตั้งขึ้น เมื่อธนาคารได้รับซื้อขยะไว้แล้ว ผู้เรียนก็จะได้เรียนรู้ด้วยการปฏิบัติในเรื่องของการคัดแยกขยะ การนำขยะไปประดิษฐ์เป็นของใช้ ของประดับ ของตกแต่งได้เรียนรู้การแยกประเภทของขยะ การจัดการขยะ การทำลายขยะอย่างถูกต้องตามหลักวิชาการ
บทสรุปของความสำเร็จ
หลายคนคาดไม่ถึงว่าจากแนวคิดในเรื่องการสร้างองค์ความรู้จากการปฏิบัติจริงธนาคารขยะรีไซเคิลจะสามารถเชื่อมโยงบูรณาการได้ทั้งกระบวนการเรียนรู้ การบริหารจัดการ ความร่วมมือจากทุกภาคส่วนของสังคมในชุมชน ผู้เรียนสามารถนำความรู้ที่ได้รับไปบูรณาการได้ในวิถีชีวิตจริงได้เรียนรู้ผ่านการปฏิบัติเรื่องการจัดการขยะรีไซเคิลของโรงเรียน การคัดแยกขยะ การนำวัสดุหลือใช้กลับมาใช้ใหม่ การมีรายได้ระหว่างเรียนที่ได้จากการขายขยะ สามารถทำงานร่วมกับผู้อื่นได้อย่างสร้างสรรค์ มีวินัย มีความรับผิดชอบ รู้จักการเก็บออม
ในส่วนของครูได้มีการนำกิจกรรมโครงการไปสู่การจัดการเรียนรู้บูรณาการในสาระการเรียนรู้ต่าง ๆ ที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตจริง ผู้บริหารมีนวัตกรรมใหม่ในการบริหารจัดการและพัฒนาการเรียนรู้ผู้เรียนด้วยการจัดทำเป็นสาระการเรียนรู้ท้องถิ่นที่สอดคล้องกับความต้องการชุมชน ส่วนชุมชนนั้นได้มีส่วนร่วมในการจัดการศึกษาและพัฒนาชุมชนให้เป็นชุมชนแห่งการเรียนรู้
ความสำเร็จที่เกิดขึ้นที่โรงเรียนเมืองบัววิทยาคาร คือ แบบอย่างของความมุ่งมั่นในการพัฒนานวัตกรรมที่มีอยู่เพื่อยกระดับขึ้นเป็นหนึ่งโรงเรียนหนึ่งนวัตกรรมที่สามารถพิสูจน์ได้ถึงประสิทธิภาพ และประสิทธิผลของนวัตกรรมที่สร้างสรรค์และพัฒนาเพื่อการศึกษาและอาชีพ
ความสำเร็จใด ๆ ในโลกนี้ล้วนแต่มีจุดเริ่มต้นมาจากความคิดแรกเริ่มที่ดูเหมือนเล็ก ๆ ที่พัฒนาต่อยอดให้ยิ่งใหญ่ได้ทั้งสิ้น
ปรากฏการณ์ ณ โรงเรียนเมืองบัววิทยาคาร
โรงเรียนเมืองัววิทยาคาร ตำบลเมืองบัว อำเภอเกษตรวิสัย จังหวัดร้อยเอ็ด เป็นอีกตัวอย่างหนึ่งของความร่วมมือในการจัดการศึกษาร่วมกันระหว่างสถานศึกษา ชุมชน และองค์การบริหารส่วนตำบลเมืองบัวที่พลิกวิกฤตจากปัญหาขยะในชุมชนให้เป็นโอกาสทองของการพัฒนาการศึกษาและอาชีพไปพร้อม ๆ กัน
ข้อค้นพบ : ต้นคิดของแนวทางการพัฒนา
ผลจากการศึกษาวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมเพื่อศึกษาสถานการณ์ขยะมูลฝอยในชุมชนเมืองบัวใน ๖ หมู่บ้าน ได้แก่ หมู่บ้านที่ ๑, ๒, ๕, ๖, ๑๐ และหมู่ ๑๑ พบว่าในแต่ละวันมีขยะมูลฝอยทั้งจากรัวเรือน หนองน้ำภายในหมู่บ้าน ทิ้งตกค้างในแต่ละวันเป็นจำนวนมาก ซึ่งขยะดังกล่าวมีความหลากหลายในสัดส่วนที่แตกต่างกัน เช่น
- ถุงพลาสติก ร้อยละ ๓๐
- ขวดแก้ว ร้อยละ ๒๐
- กระดาษ ร้อยละ ๑๐
- โลหะ ร้อยละ ๑๐
- กระป๋องเครื่องดื่ม ร้อยละ ๕
- ผลิตภัณฑ์จากพลาสติก ร้อยละ ๑๐
- เศษอาหารจากตลาดสดและร้านอาหาร ร้อยละ ๕
- อื่น ๆ ร้อยละ ๑๐
ปัญหาขยะที่กำลังจะล้นชุมชนในอนาคต กำลังจะเป็นปัญหาสำคัญร่วมกันของทุกคนในชุมชน ผู้บริหารคณะครู องค์การบริหารส่วนตำบล ประชาชนในชุมชนจึงเริ่มคิดที่จะป้องกันปัญหาขยะล้นชุมชนมิให้เกิดขึ้นในชุมชนของตน โดยร่วมมือกันคิดหาแนวทางในการป้องกันปัญหา ดังกล่าวอย่างจริงจังขึ้น
การพัฒนานวัตกรรม
ภายหลังจากการปรึกษาหารือร่วมกันแนวคิดดี ๆ จากการะดมปัญหาของชุมชนจึงเกิดขึ้นด้วยกระบวนการของการปฏิบัติงานด้วยการจัดทำนวัตกรรมการสร้างองค์ความรู้จากการปฏิบัติจริง ธนาคารขยะรีไซเคิล (Action Knowledge Recycle Bank) การจัดกระบวนการเรียนรู้มาตั้งแต่ปีการศึกษา ๒๕๔๘ ซึ่งมีนายไพจิตร วสันตเสนานนท์ รองผู้อำนวยการโรงเรียนเป็นผู้รับผดชอบในโครงการ โดยการช่วยกันคิดกิจกรรมต่าง ๆ ขึ้นมา ๕ โครงการ ได้แก่
- โครงการประชาสัมพันธ์เพื่อให้ทุกคนได้รับรู้ปัญหาร่วมกัน
- โครงการหน้าบ้านน่ามอง เพื่อสร้างจิตสำนึกเรื่องความสะอาดทั้งในบ้าน นอกบ้าน
- โครงการยุวชนอาสาพัฒนาสิ่งแวดล้อมเพื่อสร้างเยาวชนรุ่นใหม่ที่มีหัวใจรักสิ่งแวดล้อม
- โครงการธนาคารขยะรีไซเคิล และกิจกรรมทอดผ้าป่าขยะ ซึ่งเป็นแนวคิดใหม่ของคนในชุมชนที่เพิ่มมูลค่าให้แก่ขยะที่ไร้มูลค่าแล้วให้เป็นสิ่งที่มีคุณค่าสำหรับทุกคน
- โครงการสร้างสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น เรื่อง "ชุมชนสะอาดน่าอยู่" เป็นการสร้างคนรุ่นใหม่ผ่านการศึกษาในระบบให้มีจิตสำนึกในการสร้างชุมชนแห่งความสุขขึ้นในสังคมของตนเอง
เพื่อเป็นการต่อเติมความฝันของทุกคนให้เป็นจริงองค์การบริหารส่วนตำบลเมืองบัวได้สนับสนุนงบประมาณ จำนวน ๒๐,๐๐๐ บาท ให้โรงเรียนเมืองบัววิทยาคาร จัดตั้งธนาคารขยะรีไซเคิลขึ้น เพื่อเป็นโรงเรียนนำรองในการจัดการขยะผ่านโรงเรียนและนักเรียน โดยมีผู้แทนจากหน่วยงานในชุมชนเข้าร่วมเป็นคณะกรรมการ ในกรณีนี้โรงเรียนได้เริ่มจัดทำสาระการเรียนรู้ท้องถิ่น เรื่อง "ชุมชนสะอาดน่าอยู่" ขึ้นเพื่อให้เป็นแนวทางในการดำเนินการ โดยจำลองสถานการณ์ที่เกิดขึ้นจริงในชุมชนมาเป็นรูปแบบของการศึกษาค้นคว้า
รูปแบบของการจำลองก็คือ กำหนดให้โรงเรียนเป็นตัวแทนของชุมชน ห้องเรียน คือ บ้าน ครู และผู้เรียนเป็นเจ้าของบ้าน โดยให้ทุกคนเป็นสมาชิกของธนาคารขยะ จากรูปแบบเมืองจำลองดังกล่าว เมื่อมีขยะเกิดขึ้นแทนที่ทุกคนจะเผาหรือทิ้งให้เกิดเป็นมลพิษในชุมชนเหมือนที่เคยเป็นมา ก็ให้ทุกคนปรับเปลี่ยนพฤติกรรมนำยะรีไซเคิลไปขายไว้กับธนาคารขยะที่ร่วมกันจัดตั้งขึ้น เมื่อธนาคารได้รับซื้อขยะไว้แล้ว ผู้เรียนก็จะได้เรียนรู้ด้วยการปฏิบัติในเรื่องของการคัดแยกขยะ การนำขยะไปประดิษฐ์เป็นของใช้ ของประดับ ของตกแต่งได้เรียนรู้การแยกประเภทของขยะ การจัดการขยะ การทำลายขยะอย่างถูกต้องตามหลักวิชาการ
บทสรุปของความสำเร็จ
หลายคนคาดไม่ถึงว่าจากแนวคิดในเรื่องการสร้างองค์ความรู้จากการปฏิบัติจริงธนาคารขยะรีไซเคิลจะสามารถเชื่อมโยงบูรณาการได้ทั้งกระบวนการเรียนรู้ การบริหารจัดการ ความร่วมมือจากทุกภาคส่วนของสังคมในชุมชน ผู้เรียนสามารถนำความรู้ที่ได้รับไปบูรณาการได้ในวิถีชีวิตจริงได้เรียนรู้ผ่านการปฏิบัติเรื่องการจัดการขยะรีไซเคิลของโรงเรียน การคัดแยกขยะ การนำวัสดุหลือใช้กลับมาใช้ใหม่ การมีรายได้ระหว่างเรียนที่ได้จากการขายขยะ สามารถทำงานร่วมกับผู้อื่นได้อย่างสร้างสรรค์ มีวินัย มีความรับผิดชอบ รู้จักการเก็บออม
ในส่วนของครูได้มีการนำกิจกรรมโครงการไปสู่การจัดการเรียนรู้บูรณาการในสาระการเรียนรู้ต่าง ๆ ที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตจริง ผู้บริหารมีนวัตกรรมใหม่ในการบริหารจัดการและพัฒนาการเรียนรู้ผู้เรียนด้วยการจัดทำเป็นสาระการเรียนรู้ท้องถิ่นที่สอดคล้องกับความต้องการชุมชน ส่วนชุมชนนั้นได้มีส่วนร่วมในการจัดการศึกษาและพัฒนาชุมชนให้เป็นชุมชนแห่งการเรียนรู้
ความสำเร็จที่เกิดขึ้นที่โรงเรียนเมืองบัววิทยาคาร คือ แบบอย่างของความมุ่งมั่นในการพัฒนานวัตกรรมที่มีอยู่เพื่อยกระดับขึ้นเป็นหนึ่งโรงเรียนหนึ่งนวัตกรรมที่สามารถพิสูจน์ได้ถึงประสิทธิภาพ และประสิทธิผลของนวัตกรรมที่สร้างสรรค์และพัฒนาเพื่อการศึกษาและอาชีพ
ความสำเร็จใด ๆ ในโลกนี้ล้วนแต่มีจุดเริ่มต้นมาจากความคิดแรกเริ่มที่ดูเหมือนเล็ก ๆ ที่พัฒนาต่อยอดให้ยิ่งใหญ่ได้ทั้งสิ้น