ผังมโนทัศน์สาระการเรียนรู้

ลักษณะคำประพันธ์
   กลอนเสภา

เรื่องย่อ
   พลายงามต้องการให้นางวันทองผู้เป็นแม่กลับมาอาศัยอยู่กับตนและขุนแผน จึงเข้าไปลักพาตัวนางวันทองออกมาจากเรือนขุนช้าง โดยวางอุบายให้หมื่นวิเศษผลไปแจ้งแก่ขุนช้างตอนรุ่งเช้าว่าตนไม่สบาย จึงต้องให้คนไปรับมาดูใจ ครั้นพอขุนช้างทราบเรื่องก็เกิดความโกรธเคือง จัดแจงเขียนฎีกาฟ้องร้องแก่สมเด็จพระพันวษาให้ช่วยตัดสินความ สมเด็จพระพันวษาจึงทรงเรียกนางวันทองมาเข้าเฝ้าและให้ตัดสินใจเลือกว่าตนจะอยู่กับใคร แต่เนื่องจากนางวันทองต้องการรักษาน้ำใจคนทุกฝ่ายจึงไม่กล้าตัดสินใจ สมเด็จพระพันวษากริ้วเพราะเข้าใจว่านางวันทองเป็นคนสองใจ จึงรับสั่งให้นำตัวนางวันทองไปประหาร

สาระน่ารู้
เสภา 
   เสภา คือ การขับลำนำเรื่องยาวด้วยจังหวะและดนตรี ซึ่งผู้ขับเสภาจะขับลำนำไปเรื่อย ๆ เพื่อพรรณนาอารมณ์ โดยใช้กรับให้กระทบกันเพื่อประกอบจังหวะ
   ในสมัยกรุงศรีอยุธยานั้น การขับเสภาจะใช้ผู้ขับเสภาสองคนโต้ตอบกัน ต่อมาพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยโปรดเกล้าฯ ให้นำปี่พาทย์เข้ามาประกอบ เพราะทรงเห็นว่าคนขับเสภาเหนื่อยมาก ส่งผลให้หลังจากนั้นการขับเสภาก็นิยมใช้ผู้ขับเสภาคนเดียว
   ทั้งนี้ เสภาที่ใช้ขับมีหลายเรื่อง เช่น เสภาพระราชพงศาวดารของสุนทรภู่ เสภาเรื่องอาบูหะซัน เสภาเรื่องสามัคคีเสวก แต่ที่ได้รับความนิยมมากที่สุดก็คือ เสภาเรื่องขุนช้างขุนแผน 

ข้อคิด คติคำสอน และความจรรโลงใจ
   ๑. ผู้เป็นลูกควรมีความกตัญญูกตเวที
   ๒. เราควรรักผู้อื่นอย่างจริงใจและหวังดีต่อกัน ไม่ครอบครองให้คนรักอยู่กับเราเพียงผู้เดียว
   ๓. ผู้ที่เป็นสามีควรมีความรับผิดชอบโดยการเลี้ยงดูภรรยาและลูกให้อยู่ดีมีสุข
   ๔. เราควรรอบคอบและยั้งคิดในการทำสิ่งต่าง ๆ เพราะหากไม่ไตร่ตรองให้ดีก็อาจก่อให้เกิดผลเสีย

คำสำคัญ ขุนช้าง ขุนแผน เสภา

แหล่งที่มา : สำนักพิมพ์ วัฒนาพานิช www.wpp.co.th