ผังมโนทัศน์สาระการเรียนรู้
การเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น
วัยรุ่น (adolescence) คือ บุคคลที่มีช่วงอายุ 13–20 ปี วัยรุ่นมีการเปลี่ยนแปลงสำคัญ 2 องค์ประกอบ ได้แก่ องค์ประกอบที่เป็นโครงสร้างทางร่างกาย และโครงสร้างทางด้านสภาพจิตใจ โดยเพศหญิงจะเข้าสู่ช่วงวัยรุ่นเมื่ออายุประมาณ 10–12 ปี โดยเพศหญิงมีความสูงและน้ำหนักมากกว่าเพศชาย และเมื่ออายุ 13–15 ปี ความสูงจะเพิ่มขึ้น เต้านมเริ่มขยาย สะโพกผายออก เอวคอดกิ่ว และเริ่มมีขนบริเวณใต้รักแร้และบริเวณหัวหน่าว ไขมันใต้ผิวหนังจะเพิ่มขึ้น ส่วนเพศชาย เมื่ออายุประมาณ 10–12 ปี มีส่วนสูงและน้ำหนักน้อยกว่าเพศหญิง แต่หลังอายุ 15 ปี ความสูงจะเพิ่มขึ้นเช่นเดียวกับเพศหญิง ปริมาณไขมันจะลดลงทำให้ดูผอม กล้ามเนื้อจะเติบโตและแข็งแรงมากกว่าเพศหญิง
พัฒนาการของวัยรุ่น
ด้านร่างกาย:
เพศหญิง: อวัยวะเพศจะเริ่มเจริญเติบโตขึ้น มีเสียงแหลม สะโพกขยายกว้าง หน้าอกโตขึ้น เริ่มมีสิวตามใบหน้า ส่วนการเจริญเติบโตภายในนั้น ต่อมเพศจะหลั่งฮอร์โมนออกมากระตุ้นการตกไข่ มีเลือดประจำเดือน ต่อมน้ำนมใกล้เคียงกับผู้ใหญ่ เพศหญิงจะสิ้นสุดระยะวัยรุ่นเมื่ออายุประมาณ 18 ปี
เพศชาย: อวัยวะเพศเจริญเติบโตเต็มที่ มีขนรักแร้ บริเวณ แขน ขา และอวัยวะสืบพันธุ์ ขนาดร่างกายใหญ่ขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์ของร่างกายและการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรม ใบหน้ามีสิว เสียงห้าว แขนขายาว เพศชายร่างกายจะโตกว่าเพศหญิงทั้งด้านส่วนสูงและน้ำหนักตัว และผลิตเซลล์สืบพันธุ์หรืออสุจิได้ โดยจะสิ้นสุดระยะวัยรุ่นเมื่ออายุประมาณ 19–21 ปี
ด้านอารมณ์:
วัยรุ่นเป็นวัยที่เปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ง่ายและไม่มีเหตุผลมักแสดงพฤติกรรมออกมาไม่เหมาะสม เรียกกันว่าเป็น “วัยพายุบุแคม” โดยเพศชายมักแสดงอารมณ์ออกมารุนแรง ไม่ยอมให้ใครมาบังคับ ส่วนผู้หญิงจะสนใจรูปร่างหน้าตาของตนเอง
ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น
ปัจจัยภายใน ได้แก่ พันธุกรรม (heredity) และระบบการทำงานของต่อมไร้ท่อ (endocrine gland) โดยต่อมไร้ท่อที่มีอิทธิพลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่นที่สำคัญ ได้แก่ ต่อมใต้สมองหรือต่อมพิทูอิทารี (pituitary gland) ต่อมเพศ (gonad) ต่อมไทรอยด์ (thyroid gland) และต่อมหมวกไต (adrenal gland or suprarenal gland) แต่ละต่อมจะส่งผลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น
ปัจจัยภายนอก ได้แก่ สภาพของครอบครัวและการอบรมเลี้ยงดู สภาพของชุมชนและสิ่งแวดล้อม และภาวะทางลักษณะนิสัยและการปฏิบัติตนของวัยรุ่น
คำสำคัญ วัยรุ่น วัยพายุบุแคม เกณฑ์มาตรฐานการเจริญเติบโตของร่างกาย พันธุกรรม ต่อมไร้ท่อ ต่อมใต้สมองหรือต่อมพิทูอิทารี ฮอร์โมนกระตุ้นการเจริญเติบโต ต่อมเพศ ต่อมหมวกไต ต่อมไทรอยด์ ฮอร์โมนเพศ ฮอร์โมนเอสตราดิโอลและฟอลลิคิวลาร์ รังไข่ ลูกอัณฑะ บรรลุนิติภาวะ
แหล่งที่มาของเนื้อหา : สำนักพิมพ์วัฒนาพานิช www.wpp.co.th