นอกจากวัดพระแก้วอันสำคัญยิ่ง ด้วยเป็นวัดในวัง เมืองไทยเรานี้ก็ยังมีวัดสวยทรงคุณค่าอีกมากมายให้ไปเที่ยวชมและเรียนรู้กัน ดังเช่นวัดบวรนิเวศวิหาร พระอารามธรรมยุตแห่งแรก ที่เคยมีเจ้าอาวาสเป็นถึงสมเด็จเจ้าฟ้า และเป็นจุดกำเนิดของมหาวิทยาลัยสงฆ์ไทยอีกด้วย

วัดบวรฯ หรือชื่อเต็มคือ วัดบวรนิเวศวิหาร นั้น คำว่า “บวรนิเวศ” คือ ที่อยู่ของวังหน้า ซึ่งหมายถึงพระมหาอุปราช นั่นเอง ตั้งอยู่ทางทิศเหนือของเกาะรัตนโกสินทร์ สร้างโดยสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพฯ เรียกกันว่า “วัดใหม่” ต่อมาวัดสร้างเสร็จ สมเด็จฯ วังหน้าพระองค์นั้นเสด็จสวรรคตแล้ว ล้นเกล้าฯ ร.3 ก็ทรงอาราธนาสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ามกุฎสมมติวงศ์ พระวชิรญาณมหาเถร (ต่อมาคือล้นเกล้าฯ ร.4) มาเป็นเจ้าอาวาส และไม่ได้ทรงตั้งวังหน้าอีกเลย  

เมื่อเดินเข้าประตูเสี้ยวกางฝั่งถนนพระสุเมรุหน้าพระอุโบสถ จะเห็นทวารบาลหน้าตาแบบจีนแต่แต่งกายอย่างขุนศึกไทย ใส่ชฎาด้วย คาดว่าน่าจะมาจากคำว่า “โส่ว เกิง（守更）” แปลว่าการอยู่ยามในเวลากลางคืน ข้างบนมีดาวเพดานอย่างไทยกับโคมฝรั่งที่ประดับเครื่องแขวนไทยเป็นระย้าลงมา เพียงก้าวเท้าเข้ามาเราก็ได้เห็นถึงการเปิดกว้างรับเอาความงดงามทางศิลปะอันหลากหลายมาผสมผสานกันอย่างลงตัวในวัดแห่งนี้

ข้างในระหว่างประตูหน้าและประตูในมีประติมากรรมนักรบจีนปิดทองตั้งอยู่ จะเห็นตรงปากเป็นรอยปื้นสีดำ ๆ เพราะแต่ก่อนนี้มีชาวบ้านเล่าลือกันว่ามีชาวจีนติดฝิ่นคนหนึ่งมาลงแดงตายอยู่หน้าวัด ทางวัดจึงช่วยทำพิธีศพให้ ก็เลยมาเข้าฝันว่าจะมาช่วยเฝ้าประตูวัดให้ แล้วผู้คนก็มาลองขอพรกัน ปรากฎว่ามีคนได้สมปรารถนาเลยเอาฝิ่นหรือของที่มีสีดำ ๆ มาป้ายปากเป็นการตอบแทน (แก้บน)

มองมาทางด้านหน้าพระอุโบสถตรงกลางเป็นพระแท่นที่ประทับของพระมหากษัตริย์ที่เสด็จออกผนวช จะเห็นความเป็นไทยในรูปแบบของศิลปะการแกะไม้ปิดทองตามกรอบประตูหน้าต่าง แต่มีลายดอกพุดตานอิทธิพลศิลปะจีน ซึ่งไทยเราได้แรงบันดาลใจมาจากลายดอกโบตั๋น หรือสำเนียงจีนกลางคือ หมู่ตัน（牡丹）รวมถึงกลิ่นอายศิลปะตะวันตกจากเสาหินอ่อนด้านหน้าที่เซาะร่องเป็นเส้น ๆ รอบเสา

ภายในพระอุโบสถมีซุ้มประดับพระมหามงกุฎ ประดิษฐานพระประธานปางมารวิชัย 2 องค์ ในสุดคือ พระพุทธสุวรรณเขต (หลวงพ่อโต/หลวงพ่อเพชร) ซึ่งชะลอมาจากเพชรบุรี เมืองสำคัญสมัยกรุงศรีอยุธยา มีพระพักตร์เหลี่ยมกว่า พระโอษฐ์หนากว่า พระศก (ผม) ขนาดเล็กกว่าพระพุทธชินสีห์ที่อยู่ด้านหน้า ซึ่งสร้างขึ้นคราวเดียวกันกับพระพุทธชินราชและพระศรีศาสดา มีพุทธศิลป์แบบสุโขทัยตอนปลาย อัญเชิญมาจาก วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ พิษณุโลก และในฐานพระเป็นที่บรรจุพระบรมราชสรีรางคารล้นเกล้าฯ ร.6 และ ร.9

เสาไล่สีเข้มไปอ่อนเช่นเดียวกับที่ วัดปทุมวนาราม แต่ดอกไม้ที่นี่เป็นดอกพุดตานไม่ใช่ดอกบัว และต้นเสาจะมีภาพ ฉฬาภิชาติ หรือบุคคล 6 ประเภทด้วย ตั้งแต่เสาสีดำซึ่งมีภาพคนไปจับปลาล่าสัตว์ ฯลฯ เสาสีเขียวก็ได้แก่ภาพการนำคนที่ถูกกล่าวหาไปพิจารณาคดีก่อน เป็นต้น คือมีความยุติธรรมมากขึ้น ยิ่งใกล้พระก็ยิ่งสว่างคือยิ่งดีงาม ส่วนภาพระหว่างช่องหน้าต่างเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับวิถีชีวิตชาวไทยพุทธ เทศกาลงานประเพณี และขนบธรรมเนียมต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง อย่างในภาพล่างนี้คือชาวบ้านไปทำบุญที่วัด  

จะเห็นว่าในภาพการให้แสงเงา และมีระยะใกล้-ไกล เป็นจิตรกรรมแบบเปอร์สเปคทีฟ (Perspective) ยุคแรก ๆ ของไทยเลยค่ะ ผลงานของท่านขรัวอินโข่ง ภิกษุเป็นศิลปินดังในสมัยนั้น ส่วนด้านบนเหนือหน้าต่างต้องแหงนคอกันหน่อย แต่งดงามแปลกตามาก ๆ ด้วยภาพปริศนาธรรมที่ตัวละครในภาพแต่งกายอย่างตะวันตก ยืนกันอยู่หน้าวังอาบน้ำและประดับเครื่องประดับให้เจ้าชาย เปรียบได้กับพระพุทธเจ้าที่ทรงให้พระธรรมดุจเครื่องทำให้สะอาดและเครื่องประดับให้งาม

ส่วนในภาพล่างนี้จะเห็นได้ว่าใบเสมาที่นี่ไม่ได้อยู่ในซุ้มใบเสมาอย่างวัดอื่น ๆ ในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์แล้ว แต่ฝังติดอยู่กับผนังพระอุโบสถ ตรงบัวหัวเสาที่เห็นลิบมีลายใบไม้อย่างวิหารฝรั่งด้วย

เมื่อเดินมาทางประตูวัดฝั่งถนนบวรนิเวศน์ก็จะเห็นศาลาประดิษฐานพระพุทธบาทคู่ สลักจากหินขนาดใหญ่ ที่ฐานมีจารึกภาษามคธอักษรขอมเล่าว่าแผ่นหินนี้นำมาตั้งแต่สมัยพระมหาธรรมราชาที่ 3 แต่สลักตามแบบรอยพระพุทธบาทบนยอดเขาสุมนกูฏในลังกาทวีปในสมัยพระมหาธรรมราชาที่ 4 แห่งสุโขทัย ถือเป็นศิลาจารึกหลักที่ 12 

ใกล้ ๆ กันมีห้องน้ำและป้ายบอกทางสำหรับผู้มาสักการะพระไพรีพินาศ พระศรีศาสดา พระไสยา หลวงพ่อดำ และพระสรีรางคารของสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช พระองค์ก่อน ซึ่งสถิตอยู่ที่วัดนี้

จากทางเดินจะเห็นยอดปรางค์มุมพระเจดีย์ ซึ่งมีกลิ่นอายศิลปะเขมร และหลังคากระเบื้องแบบจีน

มีภาพไซอิ๋วด้วย ซี่งเป็นวรรณกรรมจีนเล่าเรื่องราวการเดินทางไปนำพระไตรปิฎกจากชมพูทวีปกลับไปยังแผ่นดินจีนของพระถังซัมจั๋ง หรือสำเนียงจีนกลางคือ เสวียนจั้ง（玄奘） พร้อมศิษย์ทั้งสามคือ ซึงหงอคง หรือ ซุนอู้คง （孫悟空）ตือโป๊ยก่าย หรือ จูปาเจี้ย （猪八戒） และซัวเจ๋ง  หรือ ซาเซิง（沙僧）

ในภาพล่างด้านซ้ายสุดที่ถูกต้นไม้บังอยู่คือวิหารเก๋ง ถัดมาตรงกลางเป็นวิหารพระศรีศาสดา และขวาสุดคือ โพธิฆระ หรืออาคารที่สร้างล้อมรอบต้นโพ ซึ่งต้นนี้ไม่ใช่โพธรรมดา ต้องเรียกว่า "โพธิ" (อ่านว่า โพด) เพราะล้นเกล้าฯ ร.4 ทรงได้เมล็ดมาจากพุทธคยา ซึ่งเป็นต้นลูกหลานของต้นพระศรีมหาโพธิในสมัยพุทธกาล เมื่อทรงเพาะเป็นต้นขึ้นก็พระราชทานมาปลูกไว้ที่นี่จนครบอายุขัยแล้วก็ตายลงไป ต้นปัจจุบันที่เห็นอยู่นี้มาจากหน่อกล้าที่เกิดอยู่ใต้ต้นเดิมในสมัย ร.9

ภายในเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธปฏิมาทีฆายุมหมงคล หรือที่ชาวบ้านเรียกกันว่า “หลวงพ่อดำ” เพราะเดิมเป็นพระพุทธรูปลงรักสีดำยังไม่ได้ปิดทองเหมือนทุกวันนี้ พระพุทธรูปที่สร้างขึ้นในวโรกาส ทรงเจริญพระชนมายุ 80 พรรษา ของสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ ผู้ทรงสืบสายวงศ์มาจากพระวชิรญาณมหาเถรซึ่งเป็นพระนามของล้นเกล้าฯ ร.4 ครั้งยังทรงพระผนวชอยู่

ถัดมาเราจะไปชมวิหารพระศรีศาสดากัน ซึ่งภายในมีพระประธานคือพระศรีศาสดาที่อัญเชิญมาจากพิษณุโลกเช่นเดียวกับพระพุทธชินสีห์ และบนผนังก็มีภาพจิตรกรรมเล่าถึงตำนานการพระพุทธรูป 3 องค์ คือ พระพุทธชินราช (องค์จริงยังคงประดิษฐาน ณ พระวิหารหลวงวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ พิษณุโลก องค์จำลอง ประดิษฐาน ณ พระอุโบสถวัดเบญจมบพิตรฯ ) พระพุทธชินสีห์ และพระศรีศาสดา ที่สร้างขึ้นพร้อมกัน

ห้องด้านหลังเป็นที่ประดิษฐานพระไสยา ตอนปรินิพพาน คือหลับพระเนตร ต่างจากที่วัดโพ ซึ่งลืมพระเนตร นั่นเป็นตอนโปรดอสุรินทราหู และมีภาพจิตรกรรมฝาผนังที่มีความงดงามเป็นเอกลักษณ์ซึ่งผู้วาดได้วาดฉากที่พระพุทธเจ้าเสด็จดับขันธ์ปรินิพพานแบบเปอร์สเปคทีฟ โดยไม่วาดพระพุทธเจ้า วาดแต่พระสาวก แล้วให้พระพุทธรูปแทนภาพพระพุทธเจ้า ซึ่งเราจะรู้สึกอินเสมือนกำลังอยู่ในเหตุการณ์มากขึ้น ทำให้นึกถึงเทคโนโลยี AR ในปัจจุบันเลยค่ะ

นอกจากความสร้างสรรค์อย่างไฮ-เทคแบบเก๋ ๆ เรื่องผสมผสานประติมากรรม + จิตรกรรมในการถ่ายทอดเรื่องราวแล้ว ที่ประตูก็สะท้อนเรื่องราวสมัย ร.3 – ร.4 ซึ่งเป็นยุคที่มีการติดต่อกับต่างประเทศมากมาย แต่ก็ยังคงไว้ซึ่งความเป็นไทย ไม่ว่าจะเป็นลายจีน แล้วก็รูปชาวต่างชาติทั้งผิวขาว ผิวคล้ำ แต่ยังมีลายรดน้ำลงรักปิดทองแบบไทยอยู่ด้วย

ในภาพล่างจะเห็นวิหารเก๋งซึ่งอยู่บนฐานไพทีเดียวกับวิหารพระศาสดา แต่มีขนาดย่อมกว่า และมีลักษณะเหมือนเก๋งจีนจริง ๆ ไม่ได้เป็นแบบลูกผสมที่มีเสาพาไลกับใบระกาอย่างวิหารพระศาสดา

ด้านหลังหมู่วิหารทั้งสองนี้เป็นหอระฆังดังภาพล่าง ซึ่งใกล้ ๆ กันมีต้นจันที่ล้นเกล้าฯ ร.9 ทรงปลูกไว้เมื่อ พ.ศ. 2526 ด้วย

ถัดมาก็จะเป็นอีกด้านหนึ่งของพระเจดีย์ทรงระฆังลักษณะใกล้เคียงกับพระศรีรัตนเจดีย์ในวัดพระแก้ว ซึ่งภายในบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ส่วนซุ้มตรงกลางด้านหน้าเป็นที่ประดิษฐานพระบรมรูปล้นเกล้าฯ ร.4

รอบ ๆ พระเจดีย์มีเทวรูปตามคติพราหมณ์ มีรูปสัตว์อยู่ทั้ง 4 ทิศ สื่อถึงดินแดนรอบ ๆ สยามประเทศในขณะนั้น ม้า = พม่า, นก = โยนก, ช้าง = ล้านช้าง และสิงห์ = สิงคโปร์  รวมทั้งมีเก๋งประดิษฐานพระไพรีพินาศด้วย

ออกมาจะเป็นอีกด้านหนึ่งของพระอุโบสถ ซึ่งเดิมเป็นพลับพลาที่ประทับในงานพระเมรุอยู่ริมกำแพงนอกวัด ต่อมาล้นเกล้าฯ ร.5 โปรดให้ย้ายมาปลูกภายในกำแพงวัด ด้านขวาของภาพล่างนี้จะเห็นประตูกั้นเขตพุทธาวาสและสังฆาวาส ซึ่งเมื่อก้าวพ้นประตูนี้ไปจะเป็นพื้นนี้เขตสังฆาวาสที่พระสงฆ์จำพรรษาอยู่

หมู่อาคารแรกที่เห็นคือหมู่ตำหนัก ในภาพล่างทางซ้ายสีขาวเขียว คือ ตำหนักจันทร์ ซึ่งล้นเกล้าฯ ร.5 โปรดฯ ให้สร้างถวายเป็นที่ประทับสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (พระราชโอรสของพระวชิรญาณมหาเถร ซึ่งต่อมาคือ ล้นเกล้าฯ ร.4) โดยทรงอุทิศจากพระราชทานทรัพย์ของสมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้าจันทราสรัทวาร กรมขุนพิจิตรเจษฏจันทร์ พระราชธิดาผู้สิ้นพระชนม์ไป และพระราชทานนามนี้มาเป็นนามของตำหนัก

ตรงใต้ต้นไม้ใหญ่กลางลานเห็นเป็นเก้าอี้หินนั้นคือ พระแท่นที่ประทับของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ส่วนในด้านขวาสีเหลืองคือตำหนักเพ็ชร ซึ่งล้นเกล้าฯ ร.6 โปรดฯ ให้สร้างถวายพระองค์ท่านเป็นท้องพระโรง ในบริเวณที่เคยเป็นที่ตั้งโรงพิมพ์บทสวดมนต์และหนังสือพุทธศาสนาที่ล้นเกล้าฯ ร.4 โปรดฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อครั้งทรงครองวัดนี้

ในภาพบนจะเห็นพลับพลาขนาดกะทัดรัด คือ พลับพลาสมเด็จพระศรีสุริเยนทราฯ พระบรมราชชนนีใน ล้นเกล้าฯ ร.4 ซึ่งเคยปลูกอยู่ในสวนพระราชวังเดิม เมื่อสวรรคตแล้วตั้งแต่สมัย ร.3 (พ.ศ. 2379) จึงถูกรื้อมาปลูกที่วัดนี้ โดยเดิมอยู่ริมคูด้านหน้าออกถนนพระสุเมรุ ต่อมาจึงย้ายมาที่นี่ ใช้เป็นที่สอนภาษาบาลีเมื่อครั้งสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ทรงเป็นเจ้าอาวาสวัดนี้ต่อจากพระวชิรญาณมหาเถร ซึ่งต้องทรงลาสิกขาบทเพื่อเสด็จขึ้นครองราชย์

ใกล้ ๆ กับตำหนักจันทร์ ชิดมาทางริมรั้วในภาพบนนี้ จะเห็นอาคาร 3 ชั้น เหมือนตึกฝรั่ง แต่หลังคาประดับกระเบื้องอย่างจีน แล้วก็มีใบระกาอย่างไทยประดับพระมหามงกุฎ ซึ่งเป็นพระบรมราชสัญลักษณ์ประจำพระองค์ของล้นเกล้าฯ ร.4 อาคารนี้คือ พระปั้นหย่า ซึ่งสร้างสมัย ร.2 ที่สวนขวาในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาล้นเกล้าฯ ร.3 โปรดฯ ให้รื้อมาสร้างที่วัดนี้ถวายเป็นที่ประทับของล้นเกล้าฯ ร.4 เมื่อครั้งทรงพระผนวช และเป็นที่ประทับของพระมหากษัตริย์พระองค์ต่อ ๆ มาที่เสด็จออกผนวช ณ พระอารามแห่งนี้

ในภาพบนคืออาณาบริเวณของคณะตำหนัก โดยอาคารหลังขวาคือพระตำหนักทรงพรต สร้างสมัย ร.5 ต่อมาล้นเกล้าฯ ร.7 ทรงโปรดฯ ให้ปฏิสังขรณ์และดัดแปลงขึ้นใหม่เป็นเรือนยาวมีระเบียงมุขหน้าอย่างที่เห็นในปัจจุบันถวายวัด เพื่อทรงอุทิศเป็นพระราชกุศลถวายล้นเกล้าฯ ร.4 และสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ผู้ทรงเป็นพระอุปัชฌาย์ ต่อมาจึงเป็นที่ประทับของพระมหากษัตริย์และเจ้าฟ้าที่เสด็จออกผนวชหลังจากประทับที่พระปั้นหย่า 1 คืนแล้ว ส่วนด้านซ้ายที่ตรงข้ามกันคือหอสหจร

ในภาพบนนี้เป็นชานชั้นล่างอีกด้านหนึ่งของหอสหจร ซึ่งใช้เป็นที่จำวัดของผู้บวชโดยเสด็จพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศานุวงศ์ ปัจจุบันมีประชาชนมาติดต่อบูชาพระไพรีพินาศ พระภปร กันที่นี่ด้วย

อาคารยาวสีฟ้า ๆ ในภาพบน คือ พระตำหนักซ้าย สร้างในสมัย ร.5 เดิมเป็นที่ประทับทรงงานของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส

ในคูน้ำ จะเห็นมีกังหันน้ำชัยพัฒนา ซึ่งเมื่อล้นเกล้าฯ ร.9 ทรงประดิษฐ์ขึ้นใหม่ ๆ พระราชทานมาทดลองใช้ที่คูน้ำวัดบวรฯ ด้วย RX-2 ตรงฐานคือชื่อรุ่น ย่อมาจาก Royal Experiment แบบที่ 2 เราจะเห็นว่ามีลักษณะเป็นเหมือนถังวักน้ำ แต่มีรู ๆ ข้างใต้ ขณะหมุนน้ำก็ถูกตักขึ้นและไหลลงมาเป็นสายเล็ก ๆ หลายสาย พื้นที่ผิวมากขึ้น ออกซิเจนจะละลายน้ำได้มากขึ้น ขณะตกลงไปก็เกิดเป็นฟองคือมีการอัดอากาศลงไปในน้ำด้วย จึงบำบัดน้ำเสียได้ โดยไม่ต้องใช้ไฟมาก ยิ่งหากเป็นแหล่งน้ำไหล อาจใช้พลังน้ำไหลแทนได้เลยด้วยซ้ำ

เดินต่อมาเรื่อย ๆ จะมาถึงอาคารมนุษยนาควิทยาทาน ลักษณะคล้าย ๆ โบสถ์ฝรั่ง ล้นเกล้าฯ ร.6 โปรดให้สร้างขึ้น อุทิศถวายเป็นพระราชกุศลแด่สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ผู้ทรงมีพระนามเดิมคือ พระองค์เจ้ามนุษยนาคมานพ ปัจจุบันเป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์และห้องสมุดเจ้าอาวาส วัดบวรนิเวศวิหาร เปิดทุกวันเสาร์ – อาทิตย์ เวลา 9.00 – 15.00 น.

ในภาพบนเป็นกิจกรรมส่งเสริมการเรียนรู้ภาษาบาลีด้วยการถ่ายภาพกับป้ายภาษาบาลีที่มีคำแปลภาษาไทย โถงกลางชั้นล่างเปิดโล่งเห็นเพดานและระเบียงชั้น 2 มีซุ้มตรงกลางด้านบนประดิษฐานพระรูปหล่อ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ด้านล่างเป็นโต๊ะหมู่ประดิษฐานพระรูปหล่อครึ่งพระองค์ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เมื่อครั้งเสด็จออกผนวช และก็มีม้านั่งยาว ๆ ทำให้นึกถึงอาสนวิหารอัสสัมชัญเลยค่ะ

เมื่อขึ้นบันไดด้านข้างมาสู่ชั้นบนจะเป็นนิทรรศกาลเกี่ยวกับเจ้าอาวาส เริ่มจากล้นเกล้าฯ ร.4

ที่ผนังมีคำอวยพรในรูปแบบของอักษรอริยกะที่ทรงประดิษฐ์ขึ้นเพื่อใช้พิมพ์ภาษาบาลีได้ง่ายขึ้น โดยทรงดัดแปลงจากอักษรโรมันที่ชาวตะวันตกนิยมใช้ เพื่อให้เข้ากับเครื่องพิมพ์ที่ชาวตะวันตกคิดค้น

และมีเครื่องใช้ต่าง ๆ ของพระองค์ท่าน ไม่ว่าจะเป็นเครื่องทดลองความดันอากาศหน้าตาคล้ายกระดิ่งในแผนที่ดาว และตะบันไฟ (ที่จุดไฟโบราณ คือเอาเชื้อไฟอาจเป็นขุยต้นเต่าร้างหรือปุยนุ่นแห้ง ๆ คลุกดินประสิวใส่ตรงปลายแล้วตบเข้าในบ้องแรง ๆ พอเอาออกมาจะมีไฟติดตรงปลาย ส่วนด้านล่างนี้เป็นคำภีร์ลานงา (แผ่นงาช้าง) อักษรพม่า เรื่องอุปสมบทกรรม คือเกี่ยวกับการออกบวช

ถัดมาเป็นห้องจัดแสดงนิทรรศการเกี่ยวกับสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ซึ่งเป็นพระโอรสของสมเด็จฯ วังหน้า ในรัชกาลที่ 2 คือทรงเป็นลูกพี่ลูกน้องและศิษย์ของล้นเกล้าฯ ร.4 แต่ทรงเป็นพระอาจารย์ของล้นเกล้าฯ ร.5

ภาพล่างเป็นต้นฉบับพระนิพนธ์ เรื่อง ตำราแมว ภาษาบาลี อักษรขอม มีข้อความภาษาไทยแทรกเป็นตอน ๆ

พระองค์ถัดมา คือ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงเป็นพระโอรสของล้นเกล้าฯ ร.4 พระอนุชาของล้นเกล้าฯ ร.5 พระอาจารย์ของล้นเกล้าฯ ร.6 และ ร.7

ภาพล่างเป็นเครื่องพิมพ์ดีดอักษรไทยของพระองค์ท่าน ถือเป็นเครื่องแรก ๆ ในสยาม นำเข้าจากสหรัฐอเมริกา จะเห็นได้ว่าตำแหน่งแป้นอักษรต่าง ๆ จะต่างกับคีย์บอร์ดในปัจจุบันเรียกว่าที่เรียนพิมพ์สัมผัสมา ถ้าได้ย้อนเวลาไปใช้เครื่องนี้ก็ต้องจำตำแหน่งใหม่กันเลยค่ะ

ตรงระเบียงมีพระบรมฉายาลักษณ์พระมหากษัตริย์ทั้ง 4 พระองค์ที่เสด็จออกผนวช ณ วัดบวรฯ ในภาพล่าง ด้านขวา คือล้นเกล้าฯ ร.5 ด้านซ้ายคือ ล้นเกล้าฯ ร.6

ถัดมาภาพล่างด้านขวานี้ คือล้นเกล้าฯ ร.7 ด้านซ้ายคือล้นเกล้าฯ ร.9 แม้แต่ล้นเกล้าฯ รัชกาลปัจจุบัน (ร.10) ก็เสด็จออกผนวช ณ วัดบวรฯ เช่นกันค่ะ

ถัดมาเป็นห้องนิทรรศการเกี่ยวกับสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ ทรงพระราชปนัดดา (เหลน) ของล้นเกล้าฯ ร.4 และเป็นพระอาจารย์ของล้นเกล้าฯ ร.9

ทั้งยังเป็นผู้ถวายพระนามล้นเกล้าฯ ร.10 อีกด้วยดังต้นร่างพระนามที่ทรงร่างไว้ในภาพล่าง ซึ่งต้องดูในลายพระหัตถ์ส่วนที่เป็นดินสอซึ่งน่าจะทรงแก้ไว้ค่ะ

นอกจากนี้ยังทรงมีความรู้และสนพระทัยด้านยาไทย จึงมีการนำชุดเครื่องยาไทยของพระองค์ในสมัยนั้นมาจัดแสดงด้วยค่ะ

ห้องถัดมาเป็นนิทรรศการเกี่ยวกับพระพรหมมุนี (ผิน สุวโจ) เจ้าอาวาสลำดับที่ 5 และเป็นประธานกรรมการสภาการศึกษามหามกุฎราชวิทยาลัยรูปแรก

ภายในมีการจัดแสดงวัตถุต่าง ๆ ที่เกี่ยวของกับท่านไม่ว่าจะเป็นสมุด บัตร พัดยศ รวมถึงภาพถ่ายสำคัญ เช่นภาพสมัยล้นเกล้าฯ ร.9 เสด็จออกผนวชที่นี่ เป็นต้น

สำหรับห้องสุดท้ายให้ข้อมูลเกี่ยวกับสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก พระสังฆราชและเจ้าอาวาสองค์ก่อน ซึ่งเป็นผู้ทรงริเริ่มการเผยแผ่พุทธศาสนาไปยังต่างประเทศ ทรงประเดิมโดยสนับสนุนการสร้างวัดในยุโรปวัดแรก คือวัดพุทธปทีป กรุงลอนดอน วัดพุทธรังษี นครซิดนีย์ เป็นต้น

ภาพล่างนี้คือเครื่องบันทึกเสียงอย่างในสมัยก่อน ซึ่งพระองค์เคยทรงบันทึกเสียงรายการบริหารทางจิตจากบนพระตำหนักคอยท่า ปราโมช ออกอากาศผ่านสถานีวิทยุ อ.ส. พระราชวังดุสิต ตามพระราชดำริของสมเด็จย่า (สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี) เมื่อครั้งทรงดำรงพระราชอิสริยยศเป็นสมเด็จพระราชชนนีศรีสังวาลย์

จากพิพิธภัณฑ์ออกนอกวัดมาก็จะเห็นประตูพระนครประตูเดียวที่ยังคงอยู่ในปัจจุบันตั้งตระหง่านตรงอีกฟากของถนนให้ได้เก็บภาพเป็นที่ระลึกก่อนกลับด้วยค่ะ

 “Amazing ไทยเท่” ที่เที่ยวเก๋ ๆ ใกล้ตัว อย่าลืมมาชื่นชมกันนะคะ

อ้างอิง : ศิลปกรรมในประเทศไทย: ภูมิหลังทางปัญญา-รูปแบบทางศิลปกรรม โดย ศ. ดร. ม.ร.ว. สุริยวุฒิ สุขสวัสดิ์