การศึกษาเกี่ยวกับภัยพิบัติทางธรรมชาติถือเป็นเรื่องสำคัญที่หลายคนมักจะมองข้าม ทำให้ขาดความรู้และไม่สามารถเอาตัวรอดจากสถานการณ์นั้น ๆ ได้อย่างเหมาะสม โดยภัยพิบัติเหล่านี้มักจะก่อให้เกิดความสูญเสียทั้งต่อชีวิตและทรัพย์สินเป็นอย่างมาก ยกตัวอย่างเช่น กรณีของประเทศไทยที่เกิด “สึนามิ” ขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2547 แต่น้อยคนนักที่จะรู้ว่าตนเองกำลังประสบกับอะไร ซึ่งได้ส่งผลให้มีผู้เสียชีวิตมากมายทั้งชาวไทยและต่างชาติ วันนี้เราจะมาดูกันนะคะว่า “สึนามิ” คืออะไร เกิดจากสาเหตุใด และเรามีวิธีเอาตัวรอดอย่างไรบ้าง

ลักษณะของสึนามิ (tsunami)

คำว่า tsunami มาจากภาษาญี่ปุ่น โดยคำว่า สึ (tsu) แปลว่า อ่าว ส่วนคำว่า นามิ (nami) หมายถึง คลื่น ดังนั้น สึนามิ (tsunami) จึงมีความหมายว่า คลื่นอ่าวจอดเรือ (harbour waves) ที่เรียกเช่นนี้ก็เพราะว่าบริเวณชาวฝั่งของประเทศญี่ปุ่นซึ่งเป็นอ่าวจอดเรือทางด้านมหาสมุทรแปซิฟิกนั้น มักประสบภัยจากคลื่นสึนามิอยู่บ่อยครั้ง

สึนามิเป็นคลื่นขนาดใหญ่ที่เกิดได้จากแผ่นดินไหวหรือภูเขาไฟระเบิดใต้ทะเล คลื่นที่เกิดขึ้นจากทะเลลึกจะเคลื่อนที่เข้าสู่ชายฝั่งด้วยความเร็ว 700-800 กิโลเมตรต่อชั่วโมง หรืออาจมากกว่านั้น ซึ่งมีความเร็วพอ ๆ กับเครื่องบินเจ็ตเลยทีเดียว ความยาวคลื่นเมื่อเคลื่อนตัวในมหาสมุทรวัดจากยอดคลื่นลูกหนึ่งถึงยอดคลื่นอีกลูกหนึ่งได้ประมาณ 100-200 กิโลเมตร ขณะที่ความสูงของคลื่นจะเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ เมื่อเคลื่อนตัวเข้าสู่ชายฝั่ง และคลื่นที่เข้าสู่ชายฝั่งสามารถสูงได้ถึง 30 เมตร ซึ่งมีพลังทำลายที่รุนแรงมาก คลื่นขนาดใหญ่เช่นนี้ก่อให้เกิดความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สินอย่างมหาศาล

สาเหตุการเกิดสึนามิ

สาเหตุของการเกิดสึนามิโดยทั่วไปแล้วมาจากแผ่นดินไหว โดยแผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นใต้ทะเลเกิดจากการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกแผ่นหนึ่งเข้าเสียดสีกับแผ่นเปลือกโลกอีกแแผ่นหนึ่ง กระทั่งแผ่นเปลือกโลกที่หนักกว่ามุดลงไปอยู่ใต้แผ่นที่เบากว่า ทำให้แผ่นเปลือกโลกที่เบากว่าเกิดการโก่งงอจากแรงกดดัน และเมื่อมันไม่สามารถรับแรงกดดันได้อีกต่อไปจึงเกิดการดีดกลับ ซึ่งทำให้เกิดแผ่นดินไหวตามมา นอกจากนี้การเกิดสึนามิยังอาจมีสาเหตุมาจากการที่ภูเขาไฟระเบิดหรือการเกิดแผ่นดินเลื่อนถล่มใต้ทะเลหรือใกล้ชายฝั่งทะเลได้เช่นกัน

สำหรับแผ่นดินไหวนี้จะมีผลต่อระดับของน้ำทะเล กล่าวคือ เมื่อมีการสั่นสะเทือนอนุภาคน้ำจะกระเพื่อมขึ้นและลง จากนั้นจะแผ่กระจายคลื่นน้ำออกไปทุกทิศทาง ทำให้ความสูง ขนาด การเคลื่อนที่ และความเร็วของคลื่นน้ำจะเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วและมีขนาดสูงสุดใกล้บริเวณชายฝั่ง ทำให้บริเวณแหล่งกำเนิดซึ่งอยู่ในทะเลแทบจะไม่ปรากฏผลกระทบจากคลื่นสึนามิ แต่ในทางกลับกันบริเวณชายฝั่งคลื่นสึนามิจะก่อให้เกิดความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สินบริเวณชายฝั่งได้มาก

ข้อควรปฏิบัติเมื่อเกิดสึนามิ

- เมื่อได้ยินสัญญาณเตือนภัยสึนามิหรือได้รู้สัญญาณตามธรรมชาติ ให้มีสติและรีบเคลื่อนย้ายออกจากพื้นที่เสี่ยงทันที

- ติดตามฟังข้อมูลและการแจ้งเตือนฉุกเฉินอย่างใกล้ชิด

- หากอยู่บริเวณชายฝั่งทะเลให้รีบหนีขึ้นที่สูงและอยู่ห่างไกลจากชายฝั่งเท่าที่จะเป็นไปได้

- เมื่อได้ยินการเตือนภัย หากอยู่บนเรือ ให้นำเรือออกสู่ทะเลน้ำลึก